რა სტერეოტიპებით წარმოაჩენენ საქართველოს ამერიკულ ფილმებში

როგორც ყველა სოციალური ინსტიტუტი, მათ შორის ჰოლივუდიც სავსეა სტერეოტიპული შეხედულებებით და ამ სტერეოტიპების ტირაჟირებით. მაგალითად, ცივი ომის პერიოდიდან მოყოლებული დღემდე რუსი პერსონაჟები ამერიკულ კომერციულ ფილმებში ძირითადად, უარყოფითი გმირები არიან. ეთნიკური წარმომავლობა მაყურებლისთვის უკვე წინასწარ მონახაზს ქმნის თუ რას უნდა ელოდეს პერსონაჟისგან. რუსი გმირები უმეტეს შემთხვევაში, ტერორისტები, ქურდები, მოძალადეები, მოკლედ კრიმინალთან სრულ ჰარმონიაში მყოფი ცუდი ადამიანები არიან, რომლებიც საფრთხეს უქმნიან თავისუფალ და დემოკრატიულ ქვეყნებს.

თუ მსგავსი სტერეოტიპი პირდაპირი დაკვეთით იქმნება და მაყურებლის ცნობიერში ქმნის ერის მარგინალიზებულ ხატს, არის სტერეოტიპები, რომლებიც ინფორმაციის ნაკლებობით, უვიცობით, იუმორისტული მედიუმის შექმნისა და სხვა მრავალი მიზნებისთვის გამოიყენება.

ამ ასპარეზზე, რასაც მხატვრულ ფილმებში ეთნიკური კუთვნილების სტერეოტიპად ქცევა ჰქვია, საქართველო საკმაოდ გამოუცდელი მოთამაშეა. პირველად ამერიკულ მეინსტრიმ კინო პროდუქტში ქართულმა სახელმა უტრირებულად და საკმაოდ ნეგატიურ ჭრილში გაიჟღერა. საქმე ეხება უოლტერ ჰილის 80-იანების ბოევიკს ”წითელი სიცხე”, სადაც არნოლდ შვარცნეგერი საბჭოთა კეთილ სამართალდამცავს თამაშობდა, ხოლო მისი მთავარი მეტოქე ქართველი ნარკობარონი ვიქტორ როსტავილი იყო. არ ვიცი გამიზნულად გადააკეთეს ფსევდონიმი რუსთაველი თუ უბრალოდ, ვერ წარმოთქვამდა გადასაღებ მოედანზე ვერავინ სწორად, მაგრამ პირველად მსოფლიო კინოთეატრების ეკრანებზე საქართველო საკმაოდ ცუდი კონტექსტით გახდა ცნობილი.

2010 წელს გამოვიდა Undisputed 3, რომელიც ორი არც ისე წარმატებული და უხარისხო ექშენ დილოგის გაგრძელება გახლდათ. ფილმში მოქმედება საქართველოს ერთ-ერთ ციხეში მიმდინარეობს, სადაც არალეგალური ბრძოლები იმართება პატიმრებს შორის. შესაბამისად სახეზეა კორუმპირებული სისტემა, რომელიც შესაძლოა არც ისე შორსაა რეალობისგან, მაგრამ ჩვენი ქვეყნის მიმართ შეხედულების ჩამოყალიბებაზე კარგად ვერ მოქმედებს. ფილმში ჩნდებიან ქართველი პერსონაჟები რეზო და გაგა, რომლებიც ბოლოს მთავარ გმირს უღალატებენ, შესაბამისად, არა მხოლოდ სისტემურ დონეზე, ინდივიდუალურადაც კი ერთი ეთნიკურად ქართველიც კი არ არის დადებითად ნაჩვენები.

ალფონსო კურაონის ბრწყინვალე პოსტ აპოკალიპტურ ფილმში ”კაცობრიობის პირმშო” მშობლიური ენის გაგონება სიამოვნებას მოგანიჭებთ. მთავარი პერსონაჟი დედამიწაზე არსებულ ერთადერთ შობადობის უნარშემორჩენილ ქალთან ერთად ეძებს თავშესაფარს. ნახევრად დანგრეული შენობის დერეფნებში, სადაც ინტერნაციონალის სრული პალიტრაა წარმოდგენილი, ერთადერთი ადამიანი, რომელიც მათ დახმარების ხელს გაუწვდის, ქართველი მოხუცი აღმოჩნდება. ერთ-ერთი ეპიზოდური გმირი, რომელიც ტიტრებში მოხსენიებულია როგორც ”ქართველი მამაკაცი” კაცობრიობის გადაგვარების პირობებში აღმოჩნდება ის, ვისაც არ დაუკარგავს ემპათია და შენარჩუნებული აქვს სხვაზე ზრუნვის ინსტინქტი. ფილმში ამის აღმოჩენა ძალიან სასიამოვნო შეგრძნებებს იწვევს, მაგრამ ეს ხდება მხოლოდ ჩვენს სოციუმში, ნებისმიერი სხვა ქვეყნის წარმომადგენელი ვერც მიხვდება, რომელ ეთნიკურ ჯგუფს მიეკუთვნება ზემოთნახსენები მოხუცი და შესაბამისად ეს არც კინოსტერეოტიპების ნგრევის საქმეში შეტანილი წვლილი არ იქნება.

დევიდ კრონენბერგის ”აღმოსავლურ დაპირებებში”, რომელიც რუსული ქურდული სამყაროს შესახებ მოგვითხრობს, არის სცენა, სადაც კრიმინალური ავტორიტეტი, ამერიკაში დაფუძნებული რუსი (ვინსენ კასელის შესრულებით) სვამს ღვინოს და სადღეგრძელოს ამბობს, სადაც იხსენებს ძველ სიყვარულს, ქართველ გოგოს, რომელთანაც რომანტიკული გრძნობები აკავშირებდა. ეს ერთის მხრივ ძალიან ზედაპირული და გაკვრით ნათქვამი ფრაზა კიდევ უფრო ამყარებს იმ ფუნდამენტს, რომელიც ვერა და ვერ დაინგრა და რასაც საქართველოს რუსეთთან გაიგივება შეიძლება ვუწოდოთ. კი, სასიამოვნოა როდესაც ბრწყინვალე კანადელი რეჟისორის სურათში არანაკლებ ბრწყინვალე ფრანგი მსახიობი დადებით კონტექსტში მოიხსენიებს შენს ქვეყანას, მაგრამ ეს არის რუსი კრიმინალის ნოსტალგიური მოგონება, რომელიც მაყურებელს არ აძლევს არანაირ ინფორმაციას იმის შესახებ, თუ რა არის საქართველო.

უახლოეს წარსულში კიდევ ერთხელ გაისმა ჩვენი ქვეყნის სახელი ამერიკულ ბლოკბასტერში. კრიმინალურ დეტექტივში ”ჯეკ რიჩერი”, სადაც ტიტულოვან გმირს ტომ კრუზი განასახიერებს, ერთ-ერთი პერსონაჟი (როზმუნდ პაიკის შესრულებით) ყვება ისტორიას კომპანიაზე, რომლის ძალაუფლებაც სიმსივნური მეტასტაზებივით ვრცელდება. ის ყვება, რომ ეს კორუმპირებული კომპანია მუშაობს საქართველოში, რომელიც რუსეთის მეზობლად მდებარეობს. ”ერთ ჯერზე ერთ ქალაქში ისინი ყიდულობენ ადგილობრივ ინფრასტრუქტურულ ერთეულებს, აშენებენ ხიდებს, რომლებიც არავის ჭირდება, აგებენ გზებს, რომლებსაც არავინ იყენებს. ეს სიმსივნესავითაა: დაშინება, კორუფცია, მკვლელობა” - ამბობს პაიკის გმირი.

რეალურად ის არც იტყუება და ეს ყველაზე ზუსტი აღწერაა იმ პერიოდის საქართველოში არსებული სოც-პოლიტიკის. აქედან გამომდინარე, უკვე სტერეოტიპების ადგილს რეალობა იკავებს. თუ 80-იანებში საქართველოს შესახებ მსოფლიოს არანაირი ინფორმაცია არ გააჩნდა და შესაბამისად პოპკულტურაში ჩვენი გამოჩენა კარიკატურული და დამახინჯებული იყო, დღეისათვის, როდესაც ინფორმაციის ნაკლებობა აღარ არსებობს, გაცილებით უფრო მნიშვნელოვანია ის, თუ როგორ წარმოვჩნდებით გლობალურ ასპარეზზე, ამ შემთხვევაში კინემატოგრაფში.

იმაზე საუბარი, რომ კონკრეტული ფილმი თუ რეჟისორი ცუდ სამსახურს წევს, როდესაც ასე მარგინალურად მოიხსენიებს ჩვენს სახელმწიფოს, ყოველგვარ ლოგიკას და საღ აზრსაა მოკლებული. ჩვენ იმაზე არ უნდა ვიღელვოთ, რომ მომავალშიც არ გამოჩნდეს ”ჯეკ რიჩერის” მსგავსი ფილმები, სადაც ასე მწარედ მოგვახლიან მთელ სიმართლეს. აქცენტი იმაზე უნდა გაკეთდეს, რომ აღარავის ჰქონდეს საქართველოს ცუდ კონტექსტში მოხსენიების სურვილი. ჩვენ თავად უნდა გავანადგუროთ ის სტერეოტიპები, რომლითაც გვიცნობენ.

ბაჩო ოდიშარია

AMBEBI.GE