აღდგომა დასავლურ საზოგადოებასა და პოპ-კულტურაში: რელიგია, როგორც კომერცია
საქართველოში აღდგომა უმნიშვნელოვანესი ქრისტიანული დღესასწაულია, რომელსაც წინ უძღვის მარხვა, საეკლესიო მზადება, ზიარება, ვნების კვირა და ა.შ. ჩვენთან და ძირითადად აღმოსავლურ კულტურებში აღდგომის დღესასწაულს ასე აღვნიშნავთ: კვერცხები იღებება წითლად, მეორე დღეს ოჯახები გადიან გარდაცვლილი ახლობლების საფლავებზე...
Ambebi.ge-ს ამ სტატიაში შევეცდებით, მიმოვიხილოთ აღდგომის დღესასწაული დასავლურ საზოგადოებაში, პოპ-კულტურაში, ძირითადად კი თეატრში, მუსიკაში, კინოსა და მულტიპლიკაციაში, სადაც შეიძლება ითქვას, რომ ხშირად პროდუქტის შექმნისას ავტორები რელიგიურ ფაქტორზე წინ კომერციულ ინტერესებს აყენებენ...
ამერიკაში და დასავლურ ქვეყნებში აღდგომა, რელიგიურის გარდა, საყოველთაო მხიარულების დღესასწაულიცაა, რომელსაც ბავშვები შობის მსგავსად ელიან. თუ ჩვენ გვაქვს წითელი კვერცხი და პასკა, ამერიკაში, გერმანიაში, დიდ ბრიტანეთში, კანადაში, ახალ ზელანდიასა და ავსტრალიაში აღდგომის აღმნიშვნელად გამოიყენება ფერადი, ორნამენტებით და ნახატებით გაფორმებული კვერცხი და სააღდგომო კურდღელი. სააღდგომო კურდღელი სანტა კლაუსის მასშტაბის ფიგურაა, რომელსაც იმ ბავშვებისთვის, ვინც კარგად იქცეოდნენ, სააღდგომო კვერცხები და ტკბილეული მოაქვს. მშობლები შვილებს სხვადასხვა ადგილებში უმალავენ სააღდგომო კვერცხებს და აძლევენ მინიშნებას, თუ სად შეიძლებოდა დაეტოვებინა სააღდგომო კურდღელს საჩუქრები.
იქიდან გამომდინარე, რომ ზოგადად დღესასწაულების, განსაკუთრებით კი რელიგიური ხასიათის მქონე დღესასწაულების კომერციალიზაცია მთელი მსოფლიოს მასშტაბით წარმატებით მიმდინარეობს, ხშირია მაგალითები, როდესდაც პოპ კულტურაში თავს იჩენს აღდგომის მოტივებზე შექმნილი ფილმები. ამ მხრივ კინემატოგრაფში არსებობს როგორც ქართული კულტურისთვის, ისე დასავლურისთვის ახლობელი პროდუქცია. პირველ შემთხვევაში, ეს არის ახალი აღთქმის ადაპტაციები, მეორეში კი საოჯახო ფილმები, სადაც მოქმედება აღდგომის კვირას მიმდინარეობს, ან ანიმაციური ფილმები, რომლებშიც მთავარ მოქმედი გმირად სააღდგომო კუდღელი გვევლინება.
მაგალითად ანიმაციური ფილმი "ჰოპ" გვიყვება ისტორიას სააღდგომო კურდღლის შესახებ, თუ როგორ ემზადება ის ყოველწლიურად დღესასწაულისთვის, როგორია პროლეტარიატის ყოფა კურდღლების ნომენკლატურაში და როგორ უნდა ამ რუტინისგან თავის დაღწევა ახალგაზრდა ბოცვერს. ამის საპირისპიროდ, მულტფილმში "მცველების აღზევება" სააღდგომო კურდღელი უკვე მებრძოლი გმირია, რომელიც დედამიწას ბოროტებისგან იცავს. ერთი სიტყვით, ხდება მხიარული აღდგომის პოპულარიზაცია, რომელსაც რელიგიური მოტივები უკანა პლანზე გადააქვს და წინ გასართობ მედიუმს აყენებს.
ქართული კულტურული სივრცისთვის უფრო ახლოს დგას ფილმები კონკრეტულად აღდგომის, როგორც ბიბლიური ისტორიის ეკრანიზაციის შესახებ. 90-იანებში პოპულარული იყო ფრანკო ძეფირელის 8 საათიანი სატელევიზიო მინი სერიალი "იესო ნაზარეველი", რომელიც კანონიკური ტექსტის კვალდაკვალ ყვებოდა ქრისტეს ისტორიას მისი შობიდან ჯვარცმამდე და აღდგომამდე. ასეთი სახის სურათები რელიგიურ გრძნობებს მაამებლურად ეფინება და თითქოს ფაქტობრივ მასალას აძლევს მორწმუნეს საკუთარი აღმსარებლობის შესახებ.
ყველაზე სკანდალური და განხილვადი ფილმი აღდგომის და ზოგადად, ბიბლიური თემატიკის შესახებ მარტინ სკორსეზეს "ქრისტეს უკანასკნელი ცდუნება" აღმოჩნდა. მასში არის სიზმრის სცენა, რომელშიც ქრისტეს ჯვარზე გაკვრას პატარა გოგონა (რომელიც საბოლოოდ ეშმაკი აღმოჩნდება) გადააფიქრებინებს. მას აცდუნებს "ადამიანური" ცხოვრება. ნაზარეველი ცოლად მოიყვანს მარია მაგდალინელს, რომელთანაც ქმნის ოჯახს. შემდეგ მაგდალინელი კვდება, იესო ახალ ცოლს ირთავს, მოწაფეები მიატოვებენ და საბოლოოდ, მოხუცებული, საწოლში სიბერისგან სიკვდილის პირას მყოფი, იუდას დახმარებით გაანალიზებს, რატომ არის აუცილებელი მისი ჯვარცმა. ეს არის ერთადერთი შემთხვევა კინემატოგრაფში და ზოგადად, პოპ კულტურულ მედიუმში, როდესაც ქრისტეს სიკვდილი არა როგორც ტრაგიკული შემთხვევა, არამედ როგორც ტრიუმფი, ისეა აღწერილი.
ცხადია, წარმოუდგენელია თემის მიმოხილვა როკ ოპერის, "იესო ქრისტე სუპერვარსკვლავის" გარეშე, რომელიც სახარების სიუჟეტს ეფუძნება, თუმცა ძირითადად იესოსა და იუდა ისკარიოტელის ურთიერთობაზეა. როკ ოპერა ენდრიუ ლოიდ უებერის მუსიკისა და ტიმ რაისის ტექსტების ერთობლიობაა და მან მსოფლიო აღიარება არა მხოლოდ ეკრანზე, არამედ მსოფლიოს უამრავი თეატრის სცენაზეც მოიპოვა. უნდა აღინიშნოს, რომ 70-იანი 80-იანი წლების ამ უკვდავ ნამუშევარს უარი უთხრა საბჭოთა კავშირმა, სადაც არათუ ჩვენება, მისი ხსენებაც კი აკრძალული იყო.
დიდი ვნებათაღელვა გამოიწვია 2004 წელს მელ გიბსონის ფილმმა "ქრისტეს ვნებანი", რომელიც არმაიანულ, ლათინურ და ივრითზე იყო მთლიანად გადაღებული და მხოლოდ სუბტიტრების საშუალებით შეეძლო მაყურებელს დიალოგების ამოკითხვა. მაყურებლის დიდი ნაწილის უკმაყოფილება გამოიწვია იმან, რომ ფილმი ქრისტეს ცხოვრების უკანასკნელი 12 საათის შესახებ ყვებოდა, ანუ კონკრეტულად მისი გაყიდვის, წამების და ჯვარცმის ირგვლივ ავითარებდა ისტორიას. მასში არ იყო არც წყლის ღვინოდ ქცევა, არც სნეულების განკურნება, არც ცად ამაღლება. შესაბამისად, მრევლისთვის მიუღებელი გახდა ისეთი მაცხოვრის ხილვა, რომელსაც მხოლოდ აწამებდნენ. აღსანიშნავია, რომ ფილმის შემოსავალმა 611,899,420 აშშ დოლარი შეადგინა და "ქრისტეს ვნებანი" გახდა ყველაზე მაღალშემოსავლიანი ფილმი იმ ფილმთა კატეგორიაში, რომლის ყურება მხოლოდ 18 წლის ზემოთ პირთათვის არის დაშვებული.
სანდრო ტუღუში
AMBEBI.GE
ქართველი ჟურნალისტის და ამერიკელი დიპლომატის ქორწილი ვაშინგტონში - "ძალიან ბედნიერები ვართ, რომ ვიპოვეთ ერთმანეთი"
უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეობის ყოფილი კანდიდატი თამთა თოდაძეზე - "რა ბრიჯიტ ბარდო ესა მყავს, რა აბია ასეთი ნეტავ"
