ტყვია-წამლის საწყობი, სატუსაღო, ციხე, თეატრი – მეტეხის ტაძრის მრავალსაუკუნოვანი რთული გზა
მეტეხი თბილისის ისტორიული უბანია, რომელიც მტკვრის მარცხენა სანაპიროზე, კლდოვან ფერდობზე, ავლაბრის ტერიტორიაზეა განლაგებული.
გადმოცემით, მეფე ვახტანგ გორგასალმა ქალაქის უძველეს ტერიტორიაზე ეკლესია და ციხესიმაგრე აღმართა, რომელიც ასევე მეფის რეზიდენციის ფუნქციასაც ასრულებდა. აქედან მომდინარეობს სახელი მეტეხიც, რომელიც "სასახლის ირგვლივ არემარეს" ნიშნავს. V საუკუნეში ამ ტერიტორიაზე წმინდა შუშანიკ წამებული დაკრძალეს.
აღნიშნული ეკლესია წყაროებში თამარ მეფის დროსაც მოიხსენიება, მაგრამ 1235 წელს მონღოლების შემოსევას ვერც ერთი ადრინდელი ნაგებობა გადაურჩა...
მეტეხის ეკლესია მეფე დემეტრე II-ს 1278-1289 წლებში აღუდგენია. ის ცენტრალურ-გუმბათოვანი ნაგებობაა და საუკუნეთა განმავლობაში ბევრი ცვლილება განიცადა. XIII საუკუნის ნაგებობისგან შემორჩენილია მხოლოდ აღმოსავლეთი და ჩრდილოეთი კედლები (კამარების დონემდე), დასავლეთ კედლის ქვემო ნაწილი, სამხრეთ კედლის აღმოსავლეთი ნაწილი. ტაძარი მოგვიანებითაც დაზიანდა და რამდენჯერმე აღადგინეს. მეფე როსტომმა XVII საუკუნეში ტაძარს ძლიერი ციტადელი გაუკეთა, რომელსაც 3000 ჯარისკაცი იცავდა. XVII საუკუნის მეორე ნახევრიდან, როდესაც ქართლის ტახტზე მაჰმადიანი მეფეები ისხდნენ, მეტეხის ტაძარი მიტოვებული იყო. მოგზაურ ჟან შარდენის თქმით, მისი მიტოვების უშუალო მიზეზი მეხის დაცემა ყოფილა. ვახტანგ V-მ აღადგინა და ის თოფის წამლის საწყობად გადააქცია.
1748 წელს, მეტეხის ციხიდან სპარსელთა განდევნის შემდეგ, შეკეთდა და ამოქმედდა დიდი ხნის წინ მიტოვებული მეტეხის ეკლესიაც. რუსეთის მმართველობის პერიოდში (1801 წლიდან) ტაძარმა მისი რელიგიური ფუნქცია დაკარგა და სამხედრო ბარაკად გადაკეთდა. 1819 წელს ციტადელი დაშალეს და ახალი ნაგებობით შეიცვალა, რომელიც 1938 წლამდე სატუსაღოს ფუნქციას ასრულებდა.
ლავრენტი ბერიას გადაწყვეტილი ჰქონდა ამ ეკლესიის დანგრევა, თუმცა ქართველ ინტელექტუალთა მხრიდან, მხატვარ-კოლექციონერ დიმიტრი შევარდნაძის მეთაურობით დიდი წინააღმდეგობა შეხვდა. ბერიამ შესთავაზა ეკლესიის ასლის შემცირებული ზომით შექმნა მუზეუმისთვის, რომელსაც მისი წინადადებით, თავად დიმიტრი შევარდნაძე უხელმძღვანელებდა, რაზეც მხატვრისგან მტკიცე უარი მიიღო. შევარდნაძე წინააღმდეგობის გაწევისთვის დაპატიმრეს და მოგვიანებით, სიკვდილით დასაჯეს. მიუხედავად ამისა, ნაგებობის გადარჩენა მაინც მოხერხდა. უფრო გვიანდელ პერიოდში ეკლესია თეატრის ფუნქციას ასრულებდა. მეფე ვახტანგ გორგასლის მონუმენტი სკულპტორ ელგუჯა ამაშუკელის ავტორობით, ეკლესიის წინ 1967 წელს აღიმართა.
80-იან წლებში კათოლიკოს-პატრიარქ ილია II-ის ინიციატივითა და მხარდაჭერით დაიწყო ეკლესიის საქართველოს საპატრიარქოსთვის დაბრუნების კამპანია. ქართველმა დისიდენტმა და მომავალმა საქართველოს პრეზიდენტმა ზვიად გამსახურდიამ ამ მოთხოვნით შიმშილობის აქციაც მოაწყო. კომუნისტური მმართველობის თავდაპირველი წინააღმდეგობის მიუხედავად, 1988 წლიდან ეკლესიამ ფუნქციონირება დაიწყო...
ლეგენდის თანახმად, მეტეხის კლდე აბოს წამების ადგილიც უნდა ყოფილიყო (VIII საუკუნე), რომელიც თბილისის მფარველი წმინდანია... მეტეხის მიდამო მტკვრის საპირისპირო სანაპიროსთან რკინა-ბეტონის ხიდითაა დაკავშირებული, რომელიც 1951 წელს აიგო ორი ძველი ხიდის ადგილას...
იხილეთ მეტეხის ტაძრის ფოტოისტორია
მომზადა ლალი ფაციამ
AMBEBI.GE
ქართველი ჟურნალისტის და ამერიკელი დიპლომატის ქორწილი ვაშინგტონში - "ძალიან ბედნიერები ვართ, რომ ვიპოვეთ ერთმანეთი"
უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეობის ყოფილი კანდიდატი თამთა თოდაძეზე - "რა ბრიჯიტ ბარდო ესა მყავს, რა აბია ასეთი ნეტავ"
