ქართველი ახალგაზრდა, რომლის წიგნებით ამერიკის უნივერსიტეტებში ასწავლიან

ქართველი ისტორიკოსი ალექსანდრე მიქაბერიძე უკვე დიდი ხანია ამერიკაში მოღვაწეობს. მან ნაპოლეონის ცხოვრებაზე და ომებზე მნიშვნელოვანი წიგნები გამოსცა, რომლებსაც ამერიკის უნივერსიტეტებში სწავლებისას იყენებენ. ახალგაზრდა ქართველი ისტორიკოსი ლუიზიანას სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორია. ის პირველი ინგლისურენოვანი ქართული ისტორიული ლექსიკონის ავტორია, რომელიც აშშ-ში გამოიცა. საერთაშორისო კონსორციუმის დირექტორთა საბჭოს წევრი და ნაპოლეონის საერთაშორისო საზოგადოების სამეცნიერო ჟურნალის მთავარი რედაქტორი, - ეს ალექსანდრეს წარმატებების არასრული ჩამონათვალია.

-ბენ ვეიდერთან გაგზავნილმა ერთმა პატარა წერილმა თქვენი ცხოვრება მთლიანად შეცვალა. გჯეროდათ, რომ რევოლუციური ეპოქის განსაკუთრებული ინტერესი ოდესმე ასეთივე განსაკუთრებულ წარმატებას მოგიტანდათ?

- სრულიად მოულოდნელად, საქართველოდან 14 წლის წინ გავემგზავრე. ბავშვობიდან საქართველოს ისტორიით ვიყავი გატაცებული, შემდეგ რევოლუციურმა ეპოქამ დამაინტერესა. 16 წლის ასაკში გადავწყვიტე ნაპოლეონის ბიოგრაფიის დაწერა და 300 გვერდამდე დავწერე კიდეც. (ახლა რომ გადავხედავ ხოლმე, მეცინება) ისტორიით გატაცების მიუხედავად, არასოდეს მეგონა, რომ სერიოზულად გავყვებოდი ისტორიულ მეცნიერებას.

შემდეგ მეტად მოულოდნელი ამბავი შემემთხვა. ინტერნეტით დავუკავშირდი ნაპოლეონის საერთაშორისო ორგანიზაციის პრეზიდენტს, ბენ ვეიდერს, რომელსაც ახლადგამოცემული ჰქონდა წიგნი წმ. ელენეს კუნძულზე ნაპოლეონის გადასახლებასა და გარდაცვალებაზე. წერილით გავეცანი მას და ვუთხარი, რომ ვწერდი ერთი პატარა, ბედკრული ქვეყნიდან, - რომ მაინტერესებდა ნაპოლეონი და მისი წიგნის შეძენა მსურდა. ჩემდა მოულოდნელად, თვითონ გამომეპასუხა და წიგნების ერთი ყუთი გამომიგზავნა, მათ შორის თავისი ნამუშევარიც. უზომოდ გახარებული ვიყავი, დაუყონებლივ ჩავუჯექი წიგნებს და ცოტა ხანში ვეიდერის წიგნზე რეცენზია დავწერე (ახალგაზრდა და კადნიერი ვიყავი, თორემ 20 წლის ასაკში რის მცოდნე ვიქნებოდი) და ერთ-ერთ უცხოურ გამოცემაში გავაგზავნე. ჩემდა მოულოდნელად, მოეწონათ და გამოაქვეყნეს. ვეიდერმა წაიკითხა ეს სტატია და მისგან მივიღე წერილი, რომელშიც ჩემს ზოგიერთ შენიშვნას პასუხობდა. ერთმანეთში მიმოწერა გავაჩაღეთ. ალბათ, მოვეწონე, ვინაიდან მალე დამპატიჟა ნაპოლეონის მიერ სირია-პალესტინაში ლაშქრობის 200 წლის აღსანიშნავად ისრაელში მოწყობილ საერთაშორისო კონფერენციაზე.

-თქვენ ამბობთ, რომ ისტორიამ ბავშვობიდან გაგიტაცათ. თქვენი წიგნების ერთ-ერთი მთავარი ადრესატი - ნაპოლეონი კი ამბობს, რომ "ისტორია ზღაპარია"... საფრანგეთის მმართველს ასევე თავისებური შეხედულებები აქვს რევოლუციაზეც... იზიარებთ მის მოსაზრებებს?

- ნაპოლეონს აქვს გამონათქვამი, რომ "ისტორია არის იმ სიცრუეთა ერთიანობა, რომელზედაც ხალხი შეთანხმდა." გარკვეულწილად, ნაპოლეონი მართალია, ვინაიდან საზოგადოებაში ბევრი ისტორიული მითი, თუ ტყუილი არსებობს. ეს ეროვნულ ისტორიასაც შეეხება, მაგრამ პროფესიონალი ისტორიკოსების მოღვაწეობა - არქივებში მუშაობა, მასალების საფუძვლიანი შესწავლა, შეფასება, კრიტიკული მიდგომა, ა.შ. - დიდი როლს უნდა ასრულებდეს "ისტორიული ზღაპრების" გაბათილების საქმეში.

-ქართულ ენაზე თუ აპირებთ ნაპოლეონზე წიგნის გამოცემას?

- დიახ, ვაპირებ და პირველი ნაბიჯი გადავდგი კიდეც. 2012 წელს, ჩემს მეგობართან, ახალგაზრდა ისტორიკოსთან, ნიკა ხოფერიასთან ერთად, გამოვეცი ნაპოლეონის პირადი მცველის, მამლუქი რუსტამის მემუარები. ასევე ნიკასთან თანამშრომლობით, ვასრულებ მუშაობას ახალ წიგნზე, რომელიც ნაპოლეონის მარშლებს შეეხება. გეგმაში მაქვს ქართულ ენაზე ნაპოლეონზე ვრცელი წიგნი დავწერო, მაგრამ ეს სამომავლო საქმეა, ვინაიდან ამ მომენტში რამდენიმე ინგლისურენოვან ხელნაწერზე ვმუშაობ.

-შეგიძლიათ, რომ ჩვენს მკითხველს თუნდაც პატარა, მაგრამ საინტერესო ისტორია უამბოთ ნაპოლეონის ცხოვრებიდან?

- ნაპოლეონის სამხედრო მოღვაწეობა კარგად არის ცნობილი, მაგრამ მისი პირადი ცხოვრება - ნაკლებად. მკითხველმა შეიძლება არ იცოდეს მისი ხასიათის ზოგიერთი თვისება. ნაპოლეონი მცივანა იყო და უყვარდა ძალიან ცხელ წყალში ბანაობა და ხშირად ორ საათზე მეტ ხანს ატარებდა აბაზანაში. საშინლად ვერ იტანდა კატებს და ცხოვრების ბოლომდე ჰქონდა ღია კარების შიში.

ნაპოლეონს უყვარდა თამაში, მაგრამ ვერ იტანდა წაგებას და ხშირად იტყუებოდა. ჭადრაკის თამაშის დროს ხშირად ცდილობდა "მოკლული" ფიგურების დაფაზე ჩუმ-ჩუმად დაბრუნებას. სამხედრო ნიჭის მიუხედავად, ნაპოლეონი სუსტად თამაშობდა ჭადრაკს. 1809 წელს, ავსტრიელების დამარცხების შემდეგ, ნაპოლეონი ქალაქ ვენაში შონბრუნის სასახლეში, ავსტრიელი მექანიკოს იოჰან მელცერის საჭადრაკო ავტომატს სახელად თურქი ("თურკ") ეთამაშა. საჭადრაკო ავტომატი უნგრელი ბარონ ვოლფჰან ფონ კემპელენის მიერ იყო შექმნილი და შედგებოდა ადამიანის სიმაღლის და თურქული ტანსაცმელში გამოწყობილი მექანიკური თოჯინისგან, რომელსაც წინ დიდი ყუთი ედგა ზემოდან ჭადრაკის დაფით. თამაშის დაწყებამდე ავტორი გამოაღებდა ყუთს და მაყურებელს სანთლის შუქზე აჩვენებდა შიგნითა მექანიზმს, შემდეგ დახურავდა და მექანიზმს გასაღების მეშვეობით აამუშავებდა. ნაპოლეონიც დაინტერესდა ამ ავტომატით და რამდენიმე პარტია ეთამაშა. თამაშის დროს ნაპოლეონმა რამდენჯერმე სცადა, მოეტყუებინა "თურქი". ავტომატმა თავდაპირველად შეუსწორა ნაპოლეონს უკანონო სვლები, მაგრამ იმპერატორმა კიდევ ერთხელ რომ სცადა მოტყუება, გაწბილებულმა "თურქმა" საერთოდ წაართვა ფიგურა. ნაპოლეონმა რამდენიმე პარტია ითამაშა, მაგრამ ყველა წააგო. მან ისე დაასრულა სიცოცხლე, ვერ გაიგო, რომ სინამდვილეში ყუთში მალულად იჯდა ერთი ტანმომცრო, მაგრამ ძლიერი მოჭადრაკე იოჰან ალგაიერი, რომელმაც სარკეების მეშვეობით შეეძლო დაფის დანახვა და მექანიკური ხელის მეშვეობით ფიგურებს ამოძრავებდა.

-ამჟამად რა პროექტზე მუშაობთ?

-ამჟამად რამდენიმე წიგნზე ვმუშაობ. 7 წლის წინ გამოვეცი პირველი ინგლისურენოვანი ლექსიკონი საქართველოს ისტორიაზე, რომელშიც 800-მდე სტატია შევიტანე. შარშან გამომცემელმა მთხოვა კიდევ უფრო განმევრცო ეს ლექსიკონი და თითქმის დასრულებული მაქვს სამუშაო, ლექსიკონი უკანასკნელი 10 წლის მოვლენებსაც ასახავს და უკვე 900 სტატიას მოიცავს.

ჩემთვის ყველაზე მნიშვნელოვანი სამეცნიერო კვლევა კი ამჟამად ნაპოლეონის ომების ახალ ისტორიას შეეხება. მართალია ამ საკითხზე ასეულობით წიგნია დაწერილი, მაგრამ ყველა ევროპაზე აკეთებს აქცენტს და ნაპოლეონის ძირითად კამპანიებზე ამახვილებს ყურადღებას. მე კი გადავწყვიტე ნაპოლეონის ომების, როგორც გლობალური ფენომენის გამოკვლევა. ამ მიდგომით დაინტერესდა რამდენიმე წამყვანი ამერიკული და ბრიტანული გამომცემლობა, მაგრამ საბოლოოდ ოქსფორდის უნივერსიტეტის გამომცემლობაზე გავაკეთე არჩევანი და ამჟამად მისთვის ვამზადება ნამუშევარს. დაახლოებით მესამედი მაქვს მზად. წიგნში მიმოვიხილავ, მსოფლიო მასშტაბით რა ზეგავლენა იქონიეს ნაპოლეონის ომებმა, მათ შორის საქართველოზეც ვსაუბრობ.

იხილეთ ვრცლად

”ახალი გაზეთი”