რუ­სეთ­ში მოღ­ვა­წე ქარ­თველ­მა ბიზ­ნეს­მენ­მა, ივა­ნე შერ­ვა­ში­ძემ, რო­მელ­მაც ორი­ო­დე თვის წინ სი­ცო­ცხლე თვით­მკვლე­ლო­ბით დას­რუ­ლა, მის მიერ წლე­ბის წინ შეს­ყი­დუ­ლი ხა­ტე­ბის აფხა­ზე­თის მუ­ზე­უ­მის­თვის გა­და­ცე­მას ითხოვს. ან­დერ­ძის აღ­სრუ­ლე­ბას, მისი მე­გო­ბა­რი აპი­რებს, რო­მელ­მაც წე­რი­ლი და ხა­ტე­ბი 3 დღის წინ მის ბი­ნა­ში შემ­თხვე­ვით იპო­ვა.

შე­გახ­სე­ნებთ, რომ 68 წლის ივა­ნე შერ­ვა­ში­ძემ 17 დე­კემ­ბერს მოს­კოვ­ში სას­ტუმ­რო "ნა­ცი­ო­ნალ­ში" მო­იკ­ლა თავი. რუ­სუ­ლი მე­დი­ის ინ­ფორ­მა­ცი­ით, თვით­მკვლე­ლო­ბა სას­ტუმ­როს სათ­ვალ­თვა­ლო ვი­დე­ო­კა­მე­რებ­მა და­ა­ფიქ­სი­რეს. ბიზ­ნეს­მენ­მა წე­რი­ლი და­ტო­ვა, რო­მელ­შიც სიკ­ვდი­ლის შემ­დგომ კრე­მა­ცია მო­ი­თხო­ვა.

"სა­სურ­ვე­ლია, ფერ­ფლი შავ ზღვა­ში და ბალ­ტი­ის ზღვა­ში მი­მო­აბ­ნი­ოთ", - აღ­ნიშ­ნუ­ლია წე­რილ­ში.

სუ­ი­ცი­დის შემ­თხვე­ვი­დან ერთი თვის შემ­დეგ კი მის­მა რუს­მა მე­გო­ბარ­მა სერ­გეი აკ­სი­უტ­ჩეკ­მა ივა­ნე შერ­ვა­ში­ძის ნივ­თებ­ში ორი ხატი და კი­დევ ერთი წე­რი­ლი იპო­ვა.

აკ­სი­უტ­ჩე­კის თქმით, სიკ­ვდი­ლამ­დე რამ­დე­ნი­მე დღით ადრე შერ­ვა­ში­ძემ მის ბი­ნა­ში ღამე გა­ა­თია, დი­ლით კი ად­რი­ა­ნად წა­ვი­და. რო­გორც ჩანს, სწო­რედ იმ ღა­მით და­ტო­ვა ბიზ­ნეს­მენ­მა მე­გო­ბარ­თან პა­ტა­რა ჩან­თა, სა­დაც ხა­ტე­ბი და წე­რი­ლი ინა­ხე­ბო­და.

რუ­სუ­ლი მე­დი­ის ინ­ფორ­მა­ცი­ით, წე­რილ­ში წე­რია, რომ ხა­ტე­ბი 90-იან წლებ­ში სა­ო­მა­რი მოქ­მე­დე­ბე­ბის დროს აფხა­ზე­თი­დან იყო მო­პა­რუ­ლი. შერ­ვა­ში­ძემ ისი­ნი გა­მო­ის­ყი­და და უნ­დო­და სო­ხუმ­ში და­ებ­რუ­ნე­ბი­ნა, მაგ­რამ ვერ მო­ას­წრო. ამი­ტომ ამ სურ­ვი­ლის შეს­რუ­ლე­ბას მე­გო­ბარს სთხოვ­და.

სერ­გეი აკ­სი­უტ­ჩე­კი მისი და­ნა­ბა­რე­ბის შეს­რუ­ლე­ბას და უნი­კა­ლუ­რი ხა­ტე­ბის აფხა­ზეთ­ში ჩა­ტა­ნას აპი­რებს.

აფხა­ზი ღვთის­მსა­ხუ­რის და­ვით სარ­სა­ნი­ას ინ­ფორ­მა­ცი­ით, ერთ ხატ­ზე წმინ­და გი­ორ­გია გა­მო­სა­ხუ­ლი, მე­ო­რე­ზე კი - მთა­ვა­რან­გე­ლო­ზებს შო­რის მდგა­რი და­დი­ა­ნე­ბის გვა­რის ერთ-ერთი თა­ვა­დი.

სარ­სა­ნია ვა­რა­უ­დობს, რომ ორი­ვე ხატი თა­ვის დრო­ზე შე­საძ­ლოა ილო­რის წმინ­და გი­ორ­გის ეკ­ლე­სი­ის კუთ­ვნი­ლე­ბა იყო და ომის დროს, ისე­ვე რო­გორც სხვა რამ­დე­ნი­მე ძვირ­ფა­სი ხატი, ისი­ნიც მო­ი­პა­რეს.

რუსი ხე­ლოვ­ნე­ბათმცოდ­ნე­ო­ბის ინ­ფორ­მა­ცი­ით, ხა­ტე­ბის წარ­მო­მავ­ლო­ბა სა­ვა­რა­უ­დოდ მე­თექ­ვსმე­ტე-მე­ცხრა­მე­ტე სა­უ­კუ­ნე­ებს უკავ­შირ­დე­ბა. მათი თქმით, უფრო ზუსტ პა­სუხს ექ­სპერ­ტი­ზის შე­დე­გე­ბი გა­მო­ავ­ლენს.

"ორი­ვე ხატი უძ­ვე­ლე­სია და ძა­ლი­ან სა­ინ­ტე­რე­სო. თა­ნაც, ორი­ვე კარ­გად არის შე­მო­ნა­ხუ­ლი, პრაქ­ტი­კუ­ლად, არა­ვი­თა­რი და­ზი­ა­ნე­ბა არ აქვს, რაც კი­დევ უფრო ზრდის მათ ის­ტო­რი­ულ ღი­რე­ბუ­ლე­ბას", - აცხა­დე­ბენ ხე­ლოვ­ნე­ბათმცო­დე­ნე­ბი.

სარ­სა­ნი­ას ვა­რა­უდს ადას­ტუ­რებს ილო­რის ტაძ­რის ყო­ფი­ლი წი­ნამ­ძღვა­რი ფრი­დონ ასა­თი­ა­ნი. მისი თქმით, აღ­ნიშ­ნუ­ლი ხა­ტე­ბი ტაძ­რის სე­იფ­ში ინა­ხე­ბო­და. წი­ნამ­ძღვა­რი ამ­ბობს, რომ წმინ­და გი­ორ­გის ხატი ეკ­ლე­სი­ას ოდი­შის მთა­ვარ­მა ლე­ვან და­დი­ან­მა უსახ­სოვ­რა.

"რო­მელ ხა­ტებ­ზეც არის სა­უ­ბა­რი, ვიცი. ორი­ვე ხატი უძ­ვე­ლე­სი ის­ტო­რი­უ­ლი ღი­რე­ბუ­ლე­ბი­საა და რომ არ და­ზი­ა­ნე­ბუ­ლი იყო, მა­ცხოვ­რის ხატ­თან ერ­თად ეკ­ლე­სი­ის სე­იფ­ში ინა­ხე­ბო­და და დღე­სას­წა­უ­ლებ­ზე გა­მოგვქონ­და ხოლ­მე. თა­ნაც ომამ­დე ეკ­ლე­სია ორ­ჯერ გა­ი­ძარ­ცვა და ამის გა­მოც გვე­ში­ნო­და. სა­ო­მა­რი მოქ­მე­დე­ბე­ბის დროს კი აბ­სო­ლუ­ტუ­რად ყვე­ლა­ფე­რი წა­ი­ღეს, ჩემი ნივ­თე­ბის წა­მო­ღე­ბაც ვერ მო­ვა­ხერ­ხე.

"წმინ­და გი­ორ­გი ხატი XVI-ე სა­უ­კუ­ნი­საა ეკ­ლე­სი­ას ლე­ვან და­დი­ან­მა უსახ­სოვ­რა, რო­მელ­მაც თა­ვი­სი ხე­ლით შექ­მნა. რაც შე­ე­ხე­ბა მთა­ვა­რან­გე­ლო­ზის ხატს, ვი­ზუ­ა­ლუ­რად მახ­სოვს, თუმ­ცა დე­ტა­ლებს ვერ ვიხ­სე­ნებ", - უთხრა "მთელ კვი­რას" ასა­თი­ან­მა.

სო­ხუ­მის სა­ხელ­მწი­ფო უნი­ვერ­სი­ტე­ტის ასო­ცი­რე­ბუ­ლი პრო­ფე­სო­რი ლია ახა­ლა­ძე კი ამ­ბობს რომ ეს ხა­ტე­ბი ხე­ლოვ­ნე­ბის ნი­მუ­შე­ბის გარ­და წარ­მო­ად­გე­ნენ წე­რი­ლო­ბით ძეგ­ლებ­საც.

მისი თქმით, მათ­ზე და­ტა­ნი­ლია ძვე­ლი ქარ­თუ­ლი ასომ­თავ­რუ­ლით შეს­რუ­ლე­ბუ­ლი გან­მარ­ტე­ბი­თი წარ­წე­რე­ბი.

"ბიზ­ნეს­მე­ნი ივა­ნე შერ­ვა­ში­ძე ეროვ­ნე­ბით აფხა­ზია. სა­ყო­ველ­თა­ოდ ცნო­ბი­ლია, რომ შერ­ვა­ში­ძე­ე­ბი აფხა­ზე­თის სამ­თავ­რო სახ­ლის წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი იყ­ვნენ. თუმ­ცა, აღ­ნიშ­ნუ­ლი გვა­რის წარ­მო­მად­გე­ნელ­თა დიდი უმ­რავ­ლე­სო­ბა შუა სა­უ­კუ­ნე­ებ­ში, XIX-XX სა­უ­კუ­ნე­ებ­ში და ახ­ლაც ეროვ­ნულ იდენ­ტი­ფი­კა­ცი­ას ქარ­თულ ეთ­ნი­კურ სამ­ყა­როს­თან ახ­დენს.

"ამას­თან მინ­და აღ­ვნიშ­ნო, რომ 1992-1993 წლე­ბის სა­ო­მა­რი მოქ­მე­დე­ბე­ბის დროს არ დამ­წვა­რა აფხა­ზე­თის სა­ხელ­მწი­ფო მუ­ზე­უ­მი (და არც მისი არ­ქი­ვი), სა­დაც ხე­ლოვ­ნე­ბის ძეგ­ლე­ბი, მათ შო­რის ქარ­თუ­ლი ჭე­დუ­რი ხა­ტე­ბის მცი­რე ნა­წი­ლი და მათი აღ­წე­რი­ლო­ბა ინა­ხე­ბო­და. სა­ო­მა­რი მოქ­მე­დე­ბე­ბის დროს და­იწ­ვა არა მუ­ზე­უ­მი, არა­მედ აფხა­ზე­თის ცენ­ტრა­ლუ­რი სა­ხელ­მწი­ფო არ­ქი­ვი, რო­მე­ლიც წარ­მო­ად­გენ­და XIX-XX სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის დო­კუ­მენ­ტუ­რი წე­რი­ლო­ბი­თი წყა­რო­ე­ბის (სა­ბუ­თე­ბის) სა­ცავს. შე­სა­ბა­მი­სად, მო­ცე­მუ­ლი ხა­ტე­ბის აღ­წე­რი­ლო­ბი­სა და წარ­მო­მავ­ლო­ბის შე­სა­ხებ ინ­ფორ­მა­ცია და სხვა სა­ხის დო­კუ­მენ­ტე­ბი უნდა ინა­ხე­ბო­დეს აფხა­ზე­თის ცენ­ტრა­ლურ სა­ხელ­მწი­ფო მუ­ზე­უმ­ში, რომ­ლის არ­ცერ­თი ძეგლი არ და­ზი­ა­ნე­ბუ­ლა ომის დროს - უბ­რა­ლოდ იგი არც კი გახ­სნი­ლა.

"ნე­ბის­მი­ე­რი კულ­ტუ­რის ძეგლის იდენ­ტი­ფი­კა­ცი­ის, ავ­თენ­ტუ­რო­ბი­სა და წარ­მო­მავ­ლო­ბის გარ­კვე­ვი­სას პირ­ველ რიგ­ში ყუ­რა­დღე­ბა ექ­ცე­ვა ძეგლის არ­ქე­ოგ­რა­ფი­ულ ნიშ­ნებს, რო­მელ­თა შო­რის გა­დამ­წყვე­ტი მნიშ­ვნე­ლო­ბა აქვს ენობ­რივ მო­ნა­ცე­მებს და წე­რი­ლო­ბით კულ­ტუ­რას. ივა­ნე შერ­ვა­ში­ძის მიერ აფხა­ზე­თის სა­ხელ­მწი­ფო მუ­ზე­უ­მი­სათ­ვის ნა­ან­დერ­ძე­ვი ნივ­თე­ბი, ნამ­დვი­ლად წარ­მო­ად­გე­ნენ ხე­ლოვ­ნე­ბის ნი­მუ­შებს - წმ. გი­ორ­გის ხატი და მი­ქა­ელ და გაბ­რი­ელ მთა­ვა­რან­გე­ლო­ზე­ბის ხატი. მაგ­რამ ამა­ვე დროს ისი­ნი წე­რი­ლო­ბი­თი ძეგ­ლე­ბი­ცაა, რად­გან მათ­ზე და­ტა­ნი­ლია ძვე­ლი ქარ­თუ­ლი ასომ­თავ­რუ­ლით შეს­რუ­ლე­ბუ­ლი გან­მარ­ტე­ბი­თი წარ­წე­რე­ბი.

"შე­სა­ბა­მი­სად, აღ­ნიშ­ნუ­ლი ნივ­თებს არა მარ­ტო ხე­ლოვ­ნე­ბათმცოდ­ნე­ო­ბი­თი, არა­მედ პა­ლე­ოგ­რა­ფი­უ­ლი და ის­ტო­რი­უ­ლი მნიშ­ვნე­ლო­ბა აქვთ, რად­გან ძეგ­ლებ­ზე იკი­თხე­ბა "წ(მიდა) გ(იორგ)ი" და ერთ-ერთი ქარ­თუ­ლი ფე­ო­და­ლუ­რი გვა­რის, და­დი­ან­თა სამ­თავ­რო სახ­ლის წარ­მო­მად­გე­ნელ­თა ლე­გენ­და ასე­ვე ქარ­თულ ენა­ზე", - უთხრა "მთელ კვი­რას" ახა­ლა­ძემ.

მი­სი­ვე თქმით, ორი­ვე ნივ­თი დიდი ალ­ბა­თო­ბით, XIX სა­უ­კუ­ნის პირ­ველ ნა­ხევრში პეპუ მე­უ­ნარ­გი­ას ხე­ლი­დან გა­მო­სუ­ლი ძეგლი უნდა იყოს და სა­ვა­რა­უ­დოდ, სა­მეგ­რე­ლოს უკა­ნას­კნე­ლი მთავ­რის ნიკო და­დი­ა­ნის მა­მის - და­ვით და­დი­ა­ნის კუთ­ვნი­ლე­ბა უნდა ყო­ფი­ლი­ყო.

"თუ და­ვეყ­რდნო­ბით ძეგლ­ზე და­ცულ წე­რი­ლო­ბით და ენობ­რივ მო­ნა­ცე­მებს, იგი ქარ­თულ კულ­ტუ­რულ სამ­ყა­როს ეკუთ­ვნო­და, რად­გან მათი ქტი­ტო­რე­ბი, შე­მომ­წირ­ველ­ნი და მლოც­ველ­ნი სა­კუ­თა­რი თა­ვის იდენ­ტი­ფი­კა­ცი­ას ქარ­თულ ენა­ზე, ქარ­თუ­ლი დამ­წერ­ლო­ბით ახ­დენ­დნენ. მარ­თა­ლია, შუა სა­უ­კუ­ნე­ე­ბი­სა და ყ|ყ სა­უ­კუ­ნის აფხა­ზე­თის წე­რი­ლო­ბი­თი ძეგ­ლე­ბის აბ­სო­ლუ­ტუ­რი უმ­რავ­ლე­სო­ბა ქარ­თუ­ლია, მაგ­რამ ეს სწო­რედ იმა­ზე მი­უ­თი­თებს, რომ აფხა­ზე­თი ქარ­თუ­ლი კულ­ტუ­რულ-ის­ტო­რი­უ­ლი სამ­ყა­როს ნა­წი­ლი იყო.

"ხე­ლოვ­ნე­ბათმცოდ­ნე­ო­ბი­თი თვალ­საზ­რი­სით, ანა­ლო­გი­უ­რი ხა­ტე­ბი ცნო­ბი­ლია ქარ­თულ ჭე­დურ ხე­ლოვ­ნე­ბა­ში. მა­გა­ლი­თად, ზუგ­დი­დის წმ. გი­ორ­გის ხატი მხედ­რუ­ლი წარ­წე­რით, ზუგ­დი­დის 1849 წლის ხატი ქარ­თუ­ლი ასომ­თავ­რუ­ლი წარ­წე­რით და ა. შ. აღ­ნიშ­ნუ­ლი ანა­ლო­გი­ე­ბით, ორი­ვე ნივ­თი, დიდი ალ­ბა­თო­ბით ყ|ყ სა­უ­კუ­ნის პირ­ველ ნა­ხევრში პეპუ მე­უ­ნარ­გი­ას ხე­ლი­დან გა­მო­სუ­ლი ძეგლი უნდა იყოს და სა­ვა­რა­უ­დოდ, სა­მეგ­რე­ლოს უკა­ნას­კნე­ლი მთავ­რის ნიკო და­დი­ა­ნის მა­მის - და­ვით და­დი­ა­ნის კუთ­ვნი­ლე­ბა უნდა ყო­ფი­ლი­ყო. თუმ­ცა, ნივ­თე­ბის ხე­ლოვ­ნე­ბათმცოდ­ნე­ო­ბით ღი­რე­ბუ­ლე­ბა­ზე ჭე­დუ­რი ხე­ლოვ­ნე­ბის ის­ტო­რი­კო­სე­ბი გა­ცი­ლე­ბით მეტს იტყვი­ან.

"აქე­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, ვერ და­ვე­თან­ხმე­ბით მო­საზ­რე­ბას, რომ ეს ნივ­თე­ბი აფხა­ზი ხალ­ხის ფა­სე­უ­ლო­ბაა და "ქარ­თველ­მა ვან­და­ლებ­მა" "მო­ი­პა­რეს", რად­გან აშ­კა­რაა ხა­ტებ­ზე ქარ­თუ­ლი წარ­წე­რე­ბია. რო­გორც ძველ ქარ­თულ ჭე­დურ ხე­ლოვ­ნე­ბა­ში იყო მი­ღე­ბუ­ლი, არ გა­მოვ­რი­ცხავთ ხა­ტის ზურ­გზეც ამოკ­ვე­თი­ლი იყოს ქტი­ტორ­თა ქარ­თუ­ლი წარ­წე­რე­ბი, რაც გა­ცი­ლე­ბით მეტ ინ­ფორ­მა­ცი­ას მოგ­ვცემს ხა­ტის წარ­მო­მავ­ლო­ბის შე­სა­ხებ", - გვი­თხრა პრო­ფე­სორ­მა.

ახა­ლა­ძე ამ­ბობს, რომ ამ სა­კი­თხით აუ­ცი­ლებ­ლად უნდა და­ინ­ტე­რეს­დნენ შე­სა­ბა­მი­სი სა­ხელ­მწი­ფო სტრუქ­ტუ­რე­ბი.

"ვფიქ­რობ, აღ­ნიშ­ნულ ნივ­თებ­თან და­კავ­ში­რე­ბით, სა­ქარ­თვე­ლოს სა­ხელ­მწი­ფო სტრუქ­ტუ­რებ­მა შე­სა­ბა­მი­სი რე­ა­გი­რე­ბა უნდა მო­ახ­დი­ნონ, რათა არ მოხ­დეს ქარ­თუ­ლი ხე­ლოვ­ნე­ბის ნი­მუ­შე­ბის და­კარ­გვა, ან და­ზი­ა­ნე­ბა. პირ­ველ რიგ­ში, ეთხო­ვოს რუ­სულ მხა­რეს, რათა ჩა­ტარ­დეს ორი­ვე ძეგლის არ­ქე­ოგ­რა­ფი­უ­ლი აღ­წე­რი­ლო­ბა, და­სუ­რა­თე­ბა და გად­მოგ­ზავ­ნა თბი­ლის­ში, შე­სა­ბა­მის სპე­ცი­ა­ლის­ტებ­თან", - გა­ნა­ცხა­და ახა­ლა­ძემ.

შე­გახ­სე­ნებთ, რომ რუ­სეთ­ში მცხოვ­რე­ბი ქარ­თვე­ლი ივა­ნე შერ­ვა­ში­ძე წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში მოს­კოვ­ში მუ­სი­კა­ლუ­რი ინ­სტრუ­მენ­ტე­ბი­თა და მო­წყო­ბი­ლო­ბე­ბით ვაჭ­რობ­და და სა­კუ­თა­რი ფირ­მაც ჰქონ­და ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბუ­ლი.

ახ­ლო­ბელ­თა ვა­რა­უ­დით, მისი თვით­მკვლე­ლო­ბის მი­ზე­ზი ფი­ნან­სუ­რი პრობ­ლე­მე­ბი და დაგ­რო­ვი­ლი ვა­ლე­ბი იყო.

თიკო ოს­მა­ნო­ვა

გა­ზე­თი "რე­ზო­ნან­სი"