აღ­მო­სავ­ლეთ უკ­რა­ი­ნა­ში სამ­ხედ­რო და­პი­რის­პი­რე­ბა გრძელ­დე­ბა. დო­ნეც­კის აე­რო­პორ­ტის და­კა­ვე­ბის შემ­დეგ, ამ­ბო­ხე­ბუ­ლებ­მა შე­ტე­ვა ქა­ლაქ მა­რი­უ­პოლ­ზე გა­და­ი­ტა­ნეს.

სამ­ხედ­რო ას­პექ­ტე­ბის გარ­და, საბ­რძო­ლო მოქ­მე­დე­ბე­ბი­სას, მნიშ­ვნე­ლო­ვან როლს ფი­ნან­სე­ბი თა­მა­შობს. ხან­გრძლი­ვი სამ­ხედ­რო კამ­პა­ნია ქვეყ­ნის "ჯი­ბეს" ზი­ანს აყე­ნებს. სამ­ხედ­რო-მა­ტე­რი­ა­ლუ­რი ქო­ნე­ბის და­კარ­გვა-გა­ნად­გუ­რე­ბა-აღ­დგე­ნას­თან ერ­თად, დიდ თან­ხებს სა­მო­ქა­ლა­ქო ინფრას­ტრუქ­ტუ­რის აღ­დგე­ნა მო­ი­თხოვს. ამ მხრივ უკ­რა­ი­ნის მდგო­მა­რე­ო­ბა ძა­ლი­ან მძი­მეა. სოფ­ლებ­ში, და­სახ­ლე­ბულ პუნ­ქტებ­ში, სა­შუ­ა­ლო თუ მსხვილ ქა­ლა­ქებ­ში გა­ნად­გუ­რე­ბუ­ლი სახ­ლე­ბის რა­ო­დე­ნო­ბამ რამ­დე­ნი­მე ათასს გა­და­ა­ჭარ­ბა. ქა­ლაქ დო­ნეც­კის აე­რო­პორ­ტის­გან მხო­ლოდ პი­რო­ბი­თი სა­ხელ­წო­დე­ბაა დარ­ჩე­ნი­ლი. აე­რო­პორ­ტი და მისი ინფრას­ტრუქ­ტუ­რა სრუ­ლად გა­ნად­გუ­რე­ბუ­ლია.

გა­ნად­გუ­რე­ბუ­ლი და მომ­სპა­რი ინფრას­ტრუქ­ტუ­რის აღ­დგე­ნა (იმ შემ­თხვე­ვა­ში თუ კი­ე­ვი ამ­ბო­ხე­ბულ­თა მიერ კონ­ტრო­ლი­რე­ბად ტე­რი­ტო­რი­ებს და­იბ­რუ­ნებს) ქვეყ­ნის ბი­უ­ჯე­ტი­დან ასო­ბით მი­ლი­ონ დო­ლარს წა­ი­ღებს.

პა­რა­დოქ­სია, მაგ­რამ ყვე­ლა­ზე ბევ­რი ფული ადა­მი­ა­ნე­ბის გა­ნად­გუ­რე­ბა­ზე იხარ­ჯე­ბა. გა­ე­როს მო­ნა­ცე­მე­ბით, წე­ლი­წად­ში ია­რა­ღის შე­ძე­ნა-წარ­მო­ე­ბა­ზე მსოფ­ლი­ო­ში 800 მი­ლი­არდ დო­ლარ­ზე მეტი იხარ­ჯე­ბა. ომებ­ზე დიდი ფული კეთ­დე­ბა. მა­რა­გე­ბის შევ­სე­ბის­თვის სა­ხელ­მწი­ფოს საბ­რძო­ლო მა­სა­ლე­ბის და ზოგ­ჯერ ახა­ლი შე­ი­ა­რა­ღე­ბის შეს­ყიდ­ვა სჭირ­დე­ბა. ოფი­ცი­ა­ლუ­რი მომ­წო­დებ­ლე­ბის არ­ყო­ლის შემ­თხვე­ვა­ში, ყო­ველ­თვის მო­ი­ძებ­ნე­ბი­ან ია­რა­ღით უკა­ნო­ნო მო­ვაჭ­რე პი­რე­ბი. შე­და­რე­ბით მცი­რე სამ­ხედ­რო კონ­ფლიქ­ტე­ბი მათ­თვის მის­წრე­ბაა.

უკ­რა­ი­ნა­ში ან­ტი­ტე­რო­რის­ტუ­ლი ოპე­რა­ცი­ის და­წყე­ბის­თა­ნა­ვე, კი­ევს სა­კუ­თა­რი სერ­ვი­სის შე­სა­თა­ვა­ზებ­ლად არა­ერ­თმა ასეთ­მა ადა­მი­ან­მა მი­ა­შუ­რა. უკ­რა­ი­ნის შემ­თხვე­ვა­ში, ევ­რო­პუ­ლი ქვეყ­ნე­ბი­დან თა­ნა­მედ­რო­ვე ია­რა­ღის შე­ძე­ნას კი­ე­ვი დღემ­დე ცდი­ლობს.

გა­სუ­ლი წლის 24 ნო­ემ­ბერს უკ­რა­ი­ნამ ლიტ­ვას­თან "კონ­კრე­ტუ­ლი სამ­ხედ­რო შე­ი­ა­რა­ღე­ბის" მო­წო­დე­ბის ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბა გა­ა­ფორ­მა. რამ­დე­ნი­მე თვით ადრე კი­ევ­მა ვილ­ნი­უ­სის­გან ჯავ­შან­ჟი­ლე­ტე­ბი, ჩა­ფხუ­ტე­ბი და მე­დი­კა­მენ­ტე­ბის პარ­ტია მი­ი­ღო. 2014 წლის გან­მა­ლო­ბა­ში პე­რი­ო­დუ­ლად ჩნდე­ბო­და ინ­ფორ­მა­ცია ევ­რო­პის სხვა­დას­ხვა ქვეყ­ნე­ბის მიერ კი­ე­ვის­თვის სამ­ხედ­რო პრო­დუქ­ცი­ის მი­წო­დე­ბა­ზე. დიდ­მა ბრი­ტა­ნეთ­მა და საფ­რან­გეთ­მა უკ­რა­ი­ნას ჯავ­შან­ჟი­ლე­ტე­ბი, ნორ­ვე­გი­ამ კი - 60 ტონა ჰუ­მა­ნი­ტა­რუ­ლი ტვირ­თი (მე­დი­კა­მენ­ტე­ბი, 77,5 ათა­სი სამ­ხედ­რო ულუ­ფა) გა­დას­ცა. და­ახ­ლო­ე­ბით 5,000 ჩა­ფხუ­ტი და ამ­დე­ნი­ვე ჯავ­შან­ჟი­ლე­ტი კი­ევ­მა ვარ­შა­ვის­გან მი­ი­ღო.

სა­გუ­ლის­ხმოა, რომ გარ­კვე­უ­ლი დრო­ის შემ­დეგ პო­ლო­ნეთ­მა და ნორ­ვე­გი­ამ, კი­ე­ვის­თვის სამ­ხედ­რო ტვირ­თე­ბის მი­წო­დე­ბა კა­ტე­გო­რი­უ­ლად უარ­ყვეს. რო­გორც ჩანს, დიდ­მა პო­ლი­ტი­კამ ამ­ჯე­რა­დაც თა­ვი­სი როლი ითა­მა­შა.

დონ­ბას­ში მიმ­დი­ნა­რე ომი­დან, ფი­ნან­სუ­რი მო­გე­ბის ნახ­ვას თა­ვად კი­ე­ვიც ცდი­ლობს. გა­სუ­ლი წლის 30 დე­კემ­ბერს ნი­გე­რი­ულ­მა ვებ-რე­სურ­სმა beegeagle.wordpress.com სა­ინ­ტე­რე­სო ფო­ტო­ე­ბი გა­მო­აქ­ვეყ­ნა. მათ­ზე ნი­გე­რი­ე­ლი ჯა­რის­კა­ცე­ბი უკ­რა­ი­ნი­დან მი­ღე­ბულ Т-72АВ ტან­კე­ბის და БТР-4Е ჯავ­შანტრან­სპორ­ტი­ო­რე­ბის ფონ­ზე პო­ზი­რე­ბენ.

შარ­შან ივ­ლის­ში, უკ­რა­ი­ნის პრე­ზი­დენ­ტის, პეტ­რო პო­რო­შენ­კოს გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბით, ან­ტი­ტე­რო­რის­ტუ­ლი ოპე­რა­ცი­ის დას­რუ­ლე­ბამ­დე, ია­რა­ღის გა­ყიდ­ვა აიკ­რძა­ლა. 2014 წელს ყო­ფილ­მა პრე­მი­ერ-მი­ნის­ტრმა იუ­ლია ტი­მო­შენ­კომ უშიშ­რო­ე­ბის სამ­სა­ხურს თავ­დაც­ვის უწყე­ბა­ში არ­სე­ბუ­ლი კო­რუფ­ცი­უ­ლი გა­რი­გე­ბე­ბის გა­მოვ­ლე­ნის მიზ­ნით მი­მარ­თა. ტი­მო­შენ­კოს ინ­ფორ­მა­ცი­ით, საბ­რძო­ლო მოქ­მე­დე­ბე­ბი­სას, ქვე­ყა­ნამ გა­ყი­და 35,9 ათა­სი ავ­ტო­მა­ტი, 1237 ყუმ­ბარ­სა­ტყორ­ცნი, 60 ტანკსა­წი­ნა­აღ­მდე­გო კომ­პლექ­სი, 10 ჯავ­შანტრან­სპორ­ტი­ო­რი, 10 ათა­სი ჩა­ფხუ­ტი და ორი შვე­ულმფრე­ნი. ტი­მო­შენ­კოს ჩა­მო­ნათ­ვლში ნი­გე­რი­ის­თვის გა­სა­ყი­დად გამ­ზა­დე­ბუ­ლი ტექ­ნი­კაც ფი­გუ­რი­რებ­და.

ქვეყ­ნის მა­შინ­დელ­მა თავ­დაც­ვის მი­ნის­ტრმა ვა­ლე­რი გე­ლე­ტა­იმ ეს ინ­ფორ­მა­ცია კა­ტე­გო­რი­უ­ლად უარ­ყო. თუმ­ცა ამავდრო­უ­ლად, უკ­რა­ი­ნა­სა და ნი­გე­რი­ას შო­რის კონ­ტრაქ­ტის არ­სე­ბო­ბა და­ა­დას­ტუ­რა. გე­ლე­ტა­ის თქმით, ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბის შე­უს­რუ­ლებ­ლო­ბის შემ­თხვე­ვა­ში, კი­ევს სა­ჯა­რი­მო სან­ქცი­ე­ბის გა­დახ­და მო­უ­წევ­და.

2014 წლის ნო­ემ­ბერ-დე­კემ­ბერ­ში მე­დი­ის ყუ­რა­დღე­ბის ცენ­ტრში ია­რა­ღის ექ­სპორ­ტის კი­დევ ერთი გა­რი­გე­ბა მო­ექ­ცა. თით­ქოს და უა­რის თქმის მი­უ­ხე­და­ვად, კი­ევ­მა კონ­გოს Т-64БМ1М ტან­კე­ბი მი­ა­წო­და. კონ­ტრაქ­ტი 50 ერ­თე­უ­ლის მი­წო­დე­ბა­ზე 2013 წელს გა­ფორმ­და. ტან­კე­ბის ნა­წი­ლი დამ­კვეთს უკვე გა­ეგ­ზავ­ნა. ნა­წილს კი წელს მი­ი­ღებს.

შიდა მოხ­მა­რე­ბა­ზე აქ­ცენ­ტის გა­კე­თე­ბის და ია­რა­ღის გა­ყიდ­ვის აკ­რძალ­ვის მი­უ­ხე­და­ვად, ია­რა­ღის დე­ფი­ცი­ტის პი­რო­ბებ­ში, კი­ე­ვი მის ექ­სპორ­ტი­რე­ბას მა­ინც აგ­რძე­ლებს.

ია­რა­ღის გა­ყიდ­ვა მსოფ­ლი­ში ყვე­ლა­ზე მომ­გე­ბი­ა­ნი ბიზ­ნე­სია. გან­სა­კუთ­რე­ბით, მა­შინ, რო­დე­საც შენ ეს ია­რა­ღი სა­ჭი­რო­ზე მეტი გაქვს. სსრკ-ს დაშ­ლის შემ­დეგ, უკ­რა­ი­ნას ათა­სო­ბით საბ­რძო­ლო ტექ­ნი­კა დარ­ჩა. უკვე 20 წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში, ჩი­ნოვ­ნი­კე­ბის ხელ­შე­წყო­ბით და­კონ­სერ­ვე­ბუ­ლი და უქ­მად მდგა­რი ტექ­ნი­კა ნელ-ნელა სხვა­დას­ხვა ქვეყ­ნებ­ში იყი­დე­ბო­და და რო­გორც ჩანს - დღე­საც იყი­დე­ბა.

2012 წელს კი­ევ­მა ია­რა­ღის მსოფ­ლი­ოს უმ­სხვი­ლეს ექ­სპორ­ტი­ო­რებს შო­რის მე­ო­თხე პო­ზი­ცია და­ი­კა­ვა. 90-იან წლებ­ში ქვეყ­ნის ერთ-ერთი მთა­ვა­რი შე­მო­სა­ვა­ლი იარ­ღით ვაჭ­რო­ბა იყო. 1997-99 წლებ­ში უკ­რა­ი­ნამ სსრკ-სგან მემ­კვიდ­რე­ო­ბით მი­ღე­ბუ­ლი 1,384,000,000 აშშ დო­ლა­რის ია­რა­ღი გა­ყი­და.

ია­რა­ღის გა­ყიდ­ვას­თან და­კავ­ში­რე­ბით აგო­რე­ბუ­ლი სკან­და­ლე­ბის მთა­ვა­რი ფი­გუ­რან­ტი უკ­რა­ი­ნა არა­ერ­თხელ გამ­ხდა­რა. უკ­რა­ი­ნუ­ლი ჯავ­შან­ტექ­ნი­კის ერთ-ერთი უმ­სხვი­ლე­სი იმ­პორ­ტი­ო­რი სუ­და­ნია. ცე­ცხლსას­რო­ლი ია­რა­ღის გარ­და, ეს ქვე­ყა­ნა ტან­კებს და სა­არ­ტი­ლე­რიო სის­ტე­მებს აქ­ტი­უ­რად ყი­დუ­ლობს. 2004 წლი­დან მო­ყო­ლე­ბუ­ლი, გა­ე­რომ სუ­დან­ში ნე­ბის­მი­ე­რი სა­ხის შე­ი­ა­რა­ღე­ბის მი­წო­დე­ბის აკ­რძალ­ვა­ზე 3 რე­ზო­ლუ­ცია მი­ი­ღო.

მო­რი­გი სკან­და­ლი 2013 წელს აგორ­და, რო­დე­საც მე­სა­მე ქვე­ყა­ნა­ში გა­ყიდ­ვის­თვის უკ­რა­ი­ნამ მოლ­დო­ვა­ში 11 "ურა­გა­ნი" იყი­და (ამ დროს სა­კუ­თა­რი 137 ერ­თე­უ­ლი ჰყავ­და). უკ­რა­ი­ნის გარ­და მოლ­დო­ვა­ში დიდი ოდე­ნო­ბით ია­რა­ღი და ტექ­ნი­კა სომ­ხეთ­მა შე­ი­ძი­ნა. მა­შინ ბა­ქომ კი­ში­ნოვს საპ­რო­ტეს­ტო ნო­ტაც გა­უგ­ზავ­ნა. ამ ფაქტს ყუ­რად­რე­ბას არა­ვინ მი­აქ­ცევ­და, რომ არა ერთი გა­რე­მო­ე­ბა - შუ­ა­მა­ვალ კომ­პა­ნია Latspeceksports-ს ია­რი­ღით ვაჭ­რო­ბის უფ­ლე­ბა არ ჰქონ­და. შე­სა­ბა­მი­სად, კი­ევ­მაც და ერე­ვან­მაც ია­რა­ღი სა­ერ­თა­შო­რი­სო ნორ­მე­ბის დარ­ღვე­ვით იყი­დეს.

უკ­რა­ი­ნუ­ლი არ­მი­ის მძი­მე მა­ტე­რი­ა­ლურ-ტექ­ნი­კურ მდგო­მა­რე­ო­ბა­ზე ბევ­რს სა­უბ­რო­ბენ. ან­ტი­ტე­რო­რის­ტუ­ლი ოპე­რა­ცი­ის და­წყე­ბი­სას, სახ­მე­ლე­თო ჯა­რე­ბის 41,000 ჯა­რის­კა­ცი­დან საბ­რძო­ლო მზად­ყოფ­ნა­ში მხო­ლოდ 6,000 აღ­მოჩ­ნდა. მდგო­მა­რე­ო­ბის გა­მოს­წო­რე­ბის­თვის უკ­რა­ი­ნის თავ­დაც­ვის უწყე­ბამ დახ­მა­რე­ბის­თვის მო­ქა­ლა­ქე­ებს მი­მარ­თა.

მა­ლე­ვე უწყე­ბის ან­გა­რიშ­ზე 9,9 მლნ გრივ­ნა გა­და­ი­რი­ცხა. ეს და­ახ­ლო­ე­ბით ერთი მლნ აშშ დო­ლა­რია. ფული "და­უ­ჭი­რე მხა­რი უკ­რა­ი­ნულ არ­მი­ას" პროგ­რა­მის ფარ­გლებ­ში შეგ­როვ­და. სა­მი­ნის­ტრო­ში აღ­ნიშ­ნა­ვენ, რომ 1,9 მლნ გრივ­ნა უწყე­ბას იუ­რი­დი­ულ­მა პი­რებ­მა გა­და­უ­რი­ცხეს, 5,7 მლნ კი - ფი­ზი­კურ­მა პი­რებ­მა. დარ­ჩე­ნი­ლი თან­ხა მო­ბი­ლუ­რი ტე­ლე­ფო­ნე­ბით გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბუ­ლი ზა­რე­ბით შეგ­როვ­და.

უკ­რა­ი­ნას­თან ფა­რუ­ლი ომი იაფი არც რუ­სეთს უჯ­დე­ბა. ტექ­ნი­კის შეგ­რო­ვე­ბა, მისი უკ­რა­ი­ნამ­დე ტრან­სპორ­ტი­რე­ბა, მისი მოვ­ლა-ექ­სპლუ­ა­ტა­ცია - ყვე­ლა­ფე­რი ხარ­ჯებ­თა­ნაა და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი. მე­ამ­ბო­ხე­ე­ბის­თვის "უსას­ყიდ­ლოდ" გა­და­ცე­მუ­ლი ია­რა­ღი და ტექ­ნი­კა - ესეც ფი­ნან­სუ­რი და­ნა­კარ­გე­ბია.

თა­ვად მე­ამ­ბო­ხე­ე­ბის "და­ფი­ნან­სე­ბაც" აღ­მო­სავ­ლე­თი­დან მო­დის. არ­სე­ბუ­ლი ცნო­ბით, კვი­რა­ში ისი­ნი 200-300 დო­ლარს იღე­ბენ. არის "ბო­ნუ­სე­ბიც", რომ­ლე­ბიც ამ­ბო­ხე­ბუ­ლებს უკ­რა­ი­ნუ­ლი ტან­კე­ბის გა­ნად­გუ­რე­ბის შემ­თხვე­ვა­ში ეძ­ლე­ვათ. ან­გა­რიშს­წო­რე­ბა ნაღ­დი ფუ­ლით ხდე­ბა. ოფიც­რე­ბის ანა­ზღა­უ­რე­ბა უფრო მე­ტია და კვი­რა­ში 700-800 დო­ლარს აღ­წევს. ამ­ბო­ხე­ბულ­თა რი­გე­ბის სწრაფ შევ­სე­ბას სწო­რედ ფი­ნან­სუ­რი მხა­რე გა­ნა­პი­რო­ბებს. დონ­ბა­სის რე­გი­ონ­ში, სა­დაც ძი­რი­თა­დი საქ­მე ქვა­ნახ­ში­რის მო­პო­ვე­ბაა, კვი­რა­ში 200-300 დო­ლა­რი დიდი ფუ­ლია. მა­ღა­რო­ში ჩას­ვლას დონ­ბა­სის მკვიდ­რებს ხელ­ში ავ­ტო­მა­ტის აღე­ბა ურ­ჩევ­ნი­ათ. ეს მწა­რე რე­ა­ლო­ბაა, რო­მე­ლიც რე­გი­ო­ნის და­ბალ­მა ეკო­ნო­მი­კურ­მა მდგო­მა­რე­ო­ბამ გა­ნა­პი­რო­ბა. ბევ­რი ად­გი­ლობ­რი­ვი მე­ამ­ბო­ხე­თა რი­გებ­ში სწო­რედ ამის გამო ეწე­რე­ბა. საქ­მე სა­ხი­ფა­თოა, თუმ­ცა რო­გორც თა­ვად ამ­ბო­ბენ - მომ­გე­ბი­ა­ნი.

ნუკ­რი მგე­ლა­ძე

AMBEBI.GE