"მე ვარ მორწმუნე, მაგრამ არა აგრესიული!" - როგორ აფასებენ ქართველი კარიკატურისტები საფრანგეთის სისხლიან ტრაგედიას

საფრანგეთში მომხდარმა სისხლიანმა ტრაგედიამ მსოფლიო მოიცვა -სატირული ჟურნალის რედაქცია ტერორიზმის მსხვერპლი აღმოჩნდა. ამ საშინელი ტერორისტული აქტის გარშემო ცივილიზებული სამყარო გაერთიანდა...

კარიკატურისტები ყველა ქვეყანაში მუშაობენ, ისინი ფანქრის ერთი მოსმით, საკუთარ აზრსა თუ სათქმელს ყოველთვის ოსტატურად აფიქსირებენ, ამ ჟანრში, რა თქმა უნდა, ქართველი მხატვრებიც აქტიურად მოღვაწეობენ. ამა თუ იმ რედაქციებთან თანამშრომლობენ და თითოეულის მიერ შექმნილი კარიკატურა ბევრ ადამიანს შინ კედელზეც უკიდია და ეძვირფასება.

მოკლედ, საუბარია ისეთ ცნობილ კარიკატურისტებზე (ზალიკო სულაკაური, ბესიკ დუღაშვილი, კემო), რომლებსაც წარმატებისთვის საერთაშორისო კონკურსებზეც კი მიუღწევიათ...

წარმოგიდგენთ თითოეულის მოსაზრებასა და შეფასებას საფრანგეთის სისხლიან ტრაგედიაზე…

ზალიკო სულაკაური:

- არანაირად არ ვამართლებ ტერორიზმს და იმ მარაზმს, რასაც ფანატიკოსი ტერორისტები სჩადიან, მაგრამ არც იმათ ვამართლებ, ვინც ხალხის რწმენას შეურაცხყოფს. ის კი არა, კაცს დედა რომ შეაგინო, შეიძლება მკვლელობაზეც წავიდეს. და მით უმეტეს საფრთხილოა, როცა მის რელიგიას ეხები... მესმის სიტყვის თავისუფლება, მაგრამ როცა საქმე რელიგიას და ამა თუ იმ ხალხის სიწმინდეს ეხება, სწორად არ მიმაჩნია იმ კარიკატურისტის მიდგომა. თუმცა მიმაჩნია, რომ ამ საქმეში დამნაშავე მაინც გამომცემელია: შეიძლება მე უარესი მარაზმი დავხატო და არავის ვანახო, მაგრამ როცა გამომცემელი მას საქვეყნოდ გამოამზეურებ, კარიკატურისტზე მეტი დამნაშავე ხარ!

შესაძლოა სხვა სხვანაირად ფიქრობს, მაგრამ ქართველი კარიკატურისტები ვიცი, რომ დაახლოებით ჩემს აზრზე არიან.

- ვინმესგან შენს ნამუშევარზე რაიმე მუქარა ხომ არ გახსოვს?

- საბედნიეროდ, არა.

- არც არავის გაუფრთხილებიხარ, მაგალითად, ასე, - "ჭკვიანად იყავიო"...

- არ მახსენდება. ნუ ერთხელ იყო, მითხრეს, დაგვიხატე ჟვანია ასე და ისე, პლაკატები უნდა დავბეჭდოთო... არა - მეთქი, შეურაცხმყოფელი ნახატის შექმნას არ ვაპირებ-მეთქი.

- რელიგიურ თემებზე ფანქრით არასდროს გიხუმრია?

- არა, მაგრამ სასულიერო პირები დამიხატავს. ისიც ჩემი მეგობრები...

- მეგობარი მოძღვრები?

- ხო, რა მოხდა? ეგენი ადამიანები არ არიან?! მათაც აინტერესებთ თავიანთი კარიკატურა...

- მოკლედ, საკუთარი თავისთვის დაწესებული გაქვს რაღაც აკრძალვები...

- არა, კი არ ვკრძალავ, უბრალოდ, სწორად არ მიმაჩნია, რომ ადამიანებს საზიზღრობები გავუკეთო. მთავარია, ჩემი ფანქარი სიკეთეს ემსახურებოდეს. რელიგიის თემაზე ხომ გითხარით, დამიხატავს, მაგრამ არა ბოროტი, - მამაოების შარჟი...

- დღეს თანამედროვე მსოფლიოსთვის ფანქარი სერიოზული იარაღი გახდა...

- კი და, ეგ ჩემი იარაღიაა...

ბესიკ დუღაშვილი:

- ტერაქტის ნებისმიერი ფორმით გამოვლინება თავისთავად ტრაგედიაა და ნებისმიერი ადამიანისთვის მიუღებელი უნდა იყოს... ცივილიზირებულ სამყაროში პროტესტის ეს ფორმა ყველანაირ მსოფლმხედველობას უარყოფს. ხშირ შემთხვევაში, ადამიანი თავად არ იცნობს სარწმუნოების იმ მოწოდებებს, რომელსაც ემსახურება და რომელ რელიგიასაც აღიარებს.

"ყურანი" გმობს სისხლის ღვრას და ძალიან შემწყნარებელია ადამიანის მიმართ. უბრალოდ, ხდება "ყურანის" სურებისა და მუჰამედის სიტყვების არასწორი ინტერპრეტაცია, რაც ხშირ შემთხვევაში, ადამიანურ სისასტიეში ვლინდება.

რაც შეეხება შარჟებს, თავად ავტორებს, მათ დამოკიდებულებას ამა თუ იმ მოვლენასთან, თავად საზოგადოების ლიბერალური ნაწილის შეხედულებებს არ ვაღიარებ, ასევე იმ ფორმებს, რითაც ეს ხდებოდა, როგორი დამოკიდებულებაც აქვს ახლა საზოგადოების ამ ნაწილს და რითიც მართლდება გამოხატვის ეს ფორმა.

საერთოდ, პიროვნების თავისუფლება ვრცელდება იქამდე, სადაც იწყება სხვა პიროვნების უფლებები.

თუ ვაპროტესტებდით ღორის თავის მიჭედვას მედრესის კარზე, მაშინ რატომ არ გააპროტესტა ამ ლიბერალურმა ფრთამ ის ნახატები, რასაც ეს კარიკატურისტები ხატავდნენ?!

არ შეიძლება შეურაცხყოფა მიაყენო ადამიანის მრწამსს და როცა ადამიანის სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლებაზე ყვირი, იქვე რწმენისა და მსოფლმხედველობის თავისუფლებაც უნდა მიაყვირო, ტენდენციურობა რომ არ დაგწამონ! ერთის ხარჯზე, დაირღვა სხვა უფლება და ამის ცალმხრივად გაპროტესტება მარაზმია!

"მე ვარ შარლი!" - დღეს ეს გამონათქვამი ჩემში იმის ასოცირებას იწვევს, რომ მე ვარ ადამიანი, რომელიც მიესალმება მუჰამედის, ქრისტეს, წმინდა სამების, მარიამის იმ ფორმით გამოსახვას, რა ფორმითაც ეს მხატვრები გამოსახავდნენ...

ამიტომ მე, ბესიკ დუღაშვილი არ ვარ შარლი!

შეიძლება დახატო მანკიერება და მიუთითო ამის არსებობის შესახებ, მაგრამ შეურაცხყოფა არ მიაყენო პიროვნებას, ადამიანს.

როცა მე ვხატავ მექრთამეს, ვხატავ ადამიანს, რომელიც ფულს იღებს და არა ადამიანს, რომელიც უხამსი ფორმით "წველის" ქართლის დედას...

ანუ ნახატში აზრი ერთი და იგივეა, მაგრამ გამოსახვის ფორმაა სხვადასხვა.

პირველში - მე შეურაცხყოფას ვაყენებ მოვლენას, მეორეში კი ადამიანთა იმ ნაწილს, ვისთვისაც ქართლის დედა ტკივილამდე ძვირფასია.

საერთოდ, შარჟი და კარიკატურა ერთი და იგივეა.

უბრალოდ, საბჭოთა რუსეთში შარჟად ასახელებდნენ ერთი პიროვნების კარიკატურას, რომლის წყენაც არ უნდოდათ და ამას მეგობრულ შარჟს უწოდებდნენ, თორემ ესეც კარიკატურაა...

უბრალოდ არის სატირა, გროტესკი, ლირიკა და ასე შემდეგ.

- თავად თუ დაგიხატავს სატირული შარჟი?

- ხშირად დამიხატავს, მაგრამ პიროვნებისთვის შეურაცხყოფა არასოდეს მიმიყენებია. არა იმიტომ, რომ შედეგის მეშინია, უბრალოდ, არსებობს რაღაც სიწმინდე, რასაც არ უნდა შეეხო.

- თუ დაგმუქრებია ოდესმე ვინმე?

- ძალიან ხშირად... დამმუქრებიან ხელების დამტვრევით, ცემით... იყო შემთხვევა, როცა ავტომობილზე სამუხრუჭე მილიც კი გადამიჭრეს... მაგრამ ვფიქრობ, რომ ეს არ იყო სერიოზული ქმედებები. ეს უფრო დაშინება იყო. სხვა შემთხვევაში, დიდი ხნის "წასული" ვიქნებოდი.

აქვე გულახდილად გეტყვით იმასაც, რომ 2012 წლის არჩევნები რომ არა, ადვილი შესაძლებელია საუკეთესო შემთხვევაში, ციხეში ვმჯდარიყავი...

კემო:

- ძალიან ცუდია, როდესაც მსოფლიოს ერთ-ერთ მოწინავე და ინოვაციურ ქვეყანაში მსგავსი რამ ხდება. დიდ მწუხარებას გამოვთქვამ დაღუპულების ოჯახების მიმართ!

ვფიქრობ, რომ სიტყვის, აზრის და გადმოცემის თავისუფლება ეწინააღმდეგება ყოველგვარ ბარიერს, მით უმეტეს ისეთ ქვეყანაში, როგორიც საფრანგეთია, რომელიც ხელოვნების მიმართულებით ყოველთვის დროს უსწრებდა...

საშინელებაა, როცა მხატვარს, მუსიკოსს, ზოგადად ხელოვანს ჩარჩოში ჩასმა უწევს, რადგანაც შემოქმედება უსაზღვრო უნდა იყოს. ქვეყანაში, სადაც ეს შეიზღუდება - სიტყვა "თავისუფლება" აღარ უნდა ვახსენოთ...

თუ თავისუფლებაზეა საუბარი, ვფიქრობ, რომ მხატვარმა ნებისმიერ თემაზე უნდა ხატოს, - თავისუფლების ცნება დაუსრულებლად მზარდია, რაც უფრო მეტად ხდები თავისუფალი მით მეტი ბარიერები ჩნდება...

- როგორ გგონია, კარიკატურა რა განწყობილებას, ემოციას აჩენს ადამიანში?

- საერთოდ კარიკატურა ადამიანებში პოზიტიურ ან ნეგატიურ განწყობას ქმნის. როცა შენი თავისუფალი აზრი, სიტყვა ან ნახატი სხვის თავისუფლებას ლახავს, ზიანს აყენებს, ან ძალიან ძვირფასს შეურაცხყოფს, სამაგიეროს გადახდა მკვლელობებით და ტერაქტებით არანაირად არის გამართლებული. აუცილებლად უნდა აგო პასუხი, თუ დამნაშავედ გცნო სასამართლომ, და არა ტერორისტებმა... ძალიან ბევრმა მომწერა ტექსტი, ასეთი ფორმით: "მესმის რომ საშინელება გააკეთეს ტერორისტებმა და არ ვამართლებთ მათ, მაგრამ..." - აი, აქ უკვე პრობლემა გვაქვს... თუ არ ამართლებ "მაგრამ" - ზედმეტია.

რამდენი ადამიანიც არსებობს - იმდენი აზრია, იუმორის სპეციფიკაზეც იმავეს ვიტყოდი, მე პირადად შეიძლება რელიგიურ თემებზე ნამუშევრების ნახვა არ მესიამოვნოს, მაგრამ არ წავალ და მხატვარს არ მოვკლავ...

- შენი კარიკატურების გამო არავინ დაგმუქრებია?

- 8 წლის წინ მუქარა ერთ-ერთ რედაქციაში მოვიდა (ვისგან, მის ვინაობას არ გავამხელ). თუმცა ნახატის გამო, ჩემზე მეტად - რედაქციაზე უფრო იყო გაბრაზებული.

ყოფილა ნამუშევრის დახევა, არასწორი შეფასება, მხოლოდ იმიტომ, რომ საკუთარი თავი უფრო ლამაზი ეგონათ, ვიდრე სინამდვილეში იყვნენ... ესეც ერთგვარი უკულტურობის, კომპლექსისა და განათლების არქონის (ხელოვნების მიმართულებით) ბრალია. თუმცა ამ ქვეყანაში აღარავის ვადანაშაულებ იმ მარტივი მიზეზის გამო, რომ შევეჩვიე!

- რელიგიურ თემაზე ფანქრით თუ გიხუმრია?

- სხვათა შორის, აქამდე მსგავსი შეკვეთა არ მიმიღია, თუმცა არ მივიჩნევ, რომ საკუთარი განსხვავებული პოზიცია ხელს უნდა უშლიდეს ჩვეულებრივი შეკვეთის მიღებისას. პოზიციის დაფიქსირება არა - მხატვრის, არამედ შემკვეთის მხრიდან ხდება.

ღმერთი არ მოგვიწოდებს აგრესიისკენ, თუ ვინმეს ხედავ, რომ არასწორს აკეთებს, სცოდავს, იმას კი არ უნდა ეცადო, რომ მოკლა, ჩაქოლო და გაანადგურო, ეცადე, რომ მოაქციო, ან საერთოდ, განერიდო, არავინ გაიძულებს, შენი რელიგიის საწინააღმდეგო რამ მოიწონო. მწყინს, რომ ასეთი ფაქტები საქართველოშიც უხვად არის, მკვლელობით ჯერ არ მსმენია, რომ დასრულებულიყოს, თუმცა აგრესიული "მორწმუნეები" ბევრია. ქართველი უმრავლესობისთვის მიუღებელია ისეთ ადამიანთან ჰქონდეს ურთიერთობა, ვინც არ არის მართლმადიდებელი, შიში, ზიზღი და ავი კრიტიკა გარდაუვალია და რაც მთავარია, საწინააღმდეგო აზრის ჩახშობა და დამონება... სად არის მოყვასის სიყვარული? სამწუხაროდ, საღად მხოლოდ ერთეულები აზროვნებენ...

სულ ბოლოს ვიტყვი, რომ ძალიან მწყინს, რომ ბევრი ჩემი ნაცნობი ტერორისტებს ამართლებს, იმ მიზეზით, რომ რელიგიური პერსონაჟების დახატვის უფლება არავის აქვს.

და ძალიან მიხარია, რომ მთელი მსოფლიოდან უამრავი მხატვარი გაერთიანდა, ბევრი ნახატი დაიხატა აგრესიისა და ტერორიზმის წინააღმდეგ!

მე ვარ მორწმუნე, მაგრამ არა აგრესიული!

ლალი ფაცია