ჯეი რო­ზენ­მა და­წე­რა მახ­ვილ­გო­ნივ­რუ­ლი ტექ­სტი, რო­მელ­შიც ჟურ­ნა­ლის­ტი­კა ორ მი­მარ­თუ­ლე­ბად გაყო: ჟურ­ნა­ლის­ტი­კა პო­ლი­ტი­კუ­რი პო­ზი­ცი­ის გა­რე­შე (მა­გა­ლი­თად, ტრა­დი­ცი­უ­ლი ამე­რი­კუ­ლი ჟურ­ნა­ლის­ტი­კა, რო­მე­ლიც თავს ობი­ექ­ტუ­რად მი­იჩ­ნევს) და პო­ლი­ტი­კუ­რი პო­ზი­ცი­ით (გლენ გრინ­ვალ­დის და Guardian-ის მა­გა­ლი­თი). ჯეი ასა­ხე­ლებს ამ მიდ­გო­მე­ბის წი­ნა­პი­რო­ბებს და უპი­რა­ტე­სო­ბებს. New York Times-ის მარ­გა­რეტ სა­ლი­ვა­ნის მსგავ­სად, ის აღ­ნიშ­ნავს, რომ ედუ­არდ სნო­უ­დენ­მა სა­კუ­თა­რი მა­სა­ლე­ბი გლენ გრინ­ვალდს და Guardian-ს იმი­ტომ გა­დას­ცა, რომ ისი­ნი პო­ლი­ტი­კუ­რი პო­ზი­ცი­ის მქო­ნე ჟურ­ნა­ლის­ტი­კას გა­ნა­სა­ხი­ე­რე­ბენ.

მე კი­დევ უფრო შორს წა­ვალ და შე­ვეც­დე­ბი და­ვამ­ტკი­ცო ის, რომ, პირ­ველ რიგ­ში, ის, რა­საც გრინ­ვალ­დი და Guardian-ი აკე­თე­ბენ - ეს არის არა იმ­დე­ნად პო­ლი­ტი­კა, რამ­დე­ნა­დაც სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი საქ­მი­ა­ნო­ბა, და მე­ო­რეც, რომ ნე­ბის­მი­ე­რი ჟურ­ნა­ლის­ტი­კა - ეს ან არის სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი საქ­მი­ა­ნო­ბა, ან სა­ერ­თოდ არ არის ჟურ­ნა­ლის­ტი­კა.

პირ­ვე­ლი პუნ­ქტი: უსაფრ­თხო­ე­ბის ნა­ცი­ო­ნა­ლურ სა­ა­გენ­ტოს­თან (CIA) და­კავ­ში­რე­ბულ ის­ტო­რი­ა­ში, გრინ­ვალ­დი და Guardian-ი არ გა­ნამ­ტკი­ცებ­დნენ სა­კუ­თა­რი პო­ლი­ტი­კუ­რი ბა­ნა­კის პო­ზი­ცი­ებს. პი­რი­ქით, მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ გრინ­ვალ­დიც და Guardian-იც პო­ლი­ტი­კა­ში თავს ლი­ბე­რალ­თა ბა­ნაკს მი­ა­კუთ­ვნე­ბენ (მე­ტიც, Guardian-ს აქვს პრე­ტენ­ზია, რომ ის, არც მეტი არც ნაკ­ლე­ბი, "მსოფ­ლი­ოს წამ­ყვა­ნი ლი­ბე­რა­ლუ­რი ხმაა"), ისი­ნი თავს და­ესხნენ პროგ­რა­მას, რო­მელ­საც აწარ­მო­ებს და ამარ­თლებს ამე­რი­კის ლი­ბე­რა­ლუ­რი ად­მი­ნის­ტრა­ცია, და აშ­კა­რაა, რომ, ყვე­ლა­ზე ცოტა ამ ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ას გარ­კვე­უ­ლი პრობ­ლე­მე­ბი შე­უქ­მნეს. ასე­თი ქმე­დე­ბით, გრინ­ვალდმა და Guardian-მა აჩ­ვე­ნეს ჟურ­ნა­ლის­ტი­კის უდი­დე­სი ღი­რე­ბუ­ლე­ბა: ინ­ტე­ლექ­ტუ­ა­ლუ­რი პა­ტი­ოს­ნე­ბა. ეს არ ნიშ­ნავს იმას, რომ ისი­ნი მი­უ­კერ­ძო­ებ­ლე­ბი არი­ან. მაგ­რამ ეს ნიშ­ნავს იმას, რომ სი­მარ­თლის გუ­ლის­თვის ისი­ნი მზად არი­ან ზი­ა­ნი მი­ა­ყე­ნონ სა­კუ­თარ მხა­რეს. გრინ­ვალ­დი და Guardian-ი იცა­ვენ არა სა­კუ­თა­რი მო­კავ­ში­რე­ე­ბის პო­ლი­ტი­კურ ინ­ტე­რე­სებს, არა­მედ პრინ­ცი­პებს: პი­რა­დი ცხოვ­რე­ბის ხელ­შე­უ­ხებ­ლო­ბას, მთავ­რო­ბის პა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბას და გამჭვირ­ვა­ლე­ო­ბას, ძა­ლა­უფ­ლე­ბის ბა­ლანსს და ხალ­ხის უფ­ლე­ბას იცო­დეს.

მე­ო­რე პუნ­ქტი: თუკი ამ თვალ­საზ­რი­სით მი­ვუდ­გე­ბით, ხომ არ და­ემ­სგავ­სე­ბა ნე­ბის­მი­ე­რი ჟურ­ნა­ლის­ტი­კა სა­ზო­აგ­დო­ებ­რივ საქ­მი­ა­ნო­ბას? და ხომ არ იქ­ნე­ბა მისი ხა­რის­ხის რე­ა­ლუ­რი სა­ზო­მი პრინ­ცი­პე­ბის და სა­ზო­გა­დო­ე­ბის ინ­ტე­რე­სე­ბის დაც­ვი­სათ­ვის მზად­ყოფ­ნა? რო­დე­საც ჩვენ ვირ­ჩევთ იმას, თუ რა და რო­გორ უნდა და­ვიც­ვათ და რა უნდა იცო­დეს სა­ზო­გა­დო­ე­ბამ, ჩვენ ხომ მიგ­ვაჩ­ნია, რომ სწო­რედ სა­ზო­გა­დო­ე­ბის ინ­ტე­რე­სე­ბის შე­სა­ბა­მი­სად ვმოქ­მე­დებთ? რო­გორც ჯე­იმს ქე­რიმ აღ­ნიშ­ნა: "ჟურ­ნა­ლის­ტი­კი­სათ­ვის საკ­ვან­ძო სი­ტყვა, მისი ალფა და ომე­გა, სი­ტყვა, რომ­ლის გა­რე­შეც ამ საქ­მი­ა­ნო­ბას აზრი ეკარ­გე­ბა - ეს არის სი­ტყვა "სა­ზო­გა­დო­ე­ბა".

რო­დე­საც Washington Post (რომ­ლის ერთ-ერთი მთა­ვა­რი რე­დაქ­ტო­რი, რო­გორც ცნო­ბი­ლია, არ­ჩევ­ნებ­ში მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა­ზეც კი უარს ამ­ბობ­და, რათა არ და­ერ­ღვია პო­ლი­ტი­კუ­რი პო­ზი­ცი­ის არ­ქო­ნის ეთი­კა) გა­და­წყვეტს და­წე­როს მთავ­რო­ბის გა­უმჭვირ­ვა­ლე­ო­ბა­ზე ან სა­ჯა­რო კლი­ნი­კა­ში ვე­ტე­რა­ნე­ბი­სად­მი ცუდი მო­პყრო­ბის შე­სა­ხებ ან პრე­ზი­დენ­ტის მხრი­დან დარ­ღვე­ვებ­ზე, ის, რა თქმა უნდა, სა­ზო­გა­დო­ებ­რივ ინ­ტე­რე­სებს იცავს. რო­დე­საც რე­დაქ­ტო­რი უშ­ვებს ჟურ­ნა­ლისტს გა­მო­ი­ძი­ოს მომ­ხმა­რე­ბელ­თა უფ­ლე­ბე­ბის დარ­ღვე­ვის ფაქ­ტე­ბი, უოლ-სთრი­თის აფი­ო­რა ან სა­ხელ­მწი­ფო სახ­სრე­ბის გაფ­ლან­გვა - ეს სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი საქ­მი­ა­ნო­ბაა. რო­დე­საც გა­ზე­თი დგე­ბა ღა­რი­ბე­ბის, დევ­ნი­ლე­ბის, და­ჩაგ­რუ­ლე­ბის, მი­ტო­ვე­ბუ­ლე­ბის ან უბ­რა­ლოდ სის­ტე­მას­თან და­პი­რის­პი­რე­ბუ­ლი პა­ტა­რა ადა­მი­ა­ნის მხა­რეს - ეს სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი საქ­მი­ა­ნო­ბაა. მე­ტიც, რო­დე­საც სა­მე­დი­ცი­ნო ჟურ­ნა­ლის­ტი­კა გვი­ამ­ბობს, თუ რო­გორ უნდა ავი­ცი­ლოთ თა­ვი­დან კიბო (ან, თუნ­დაც რო­გორ უნდა და­ვიკ­ლოთ წო­ნა­ში) - ეს სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი ჟურ­ნა­ლის­ტი­კაა, რო­მე­ლიც ჩვენს ინ­ტე­რე­სებს იცავს. ჩემი აზ­რით, კრი­ტი­კო­სიც კი, რო­მე­ლიც ფილ­მებ­ზე რე­ცენ­ზი­ებს წერს, იმი­სათ­ვის, რომ ტყუ­ი­ლად ფული არ დავ­ხარ­ჯოთ, ნა­წი­ლობ­რივ ჩვენს ინ­ტე­რე­სებს იცავს (თუმ­ცა, გარ­კვე­უ­ლი პე­რი­ო­დის შემ­დეგ ასეთ პრობ­ლე­მებს კრი­ტი­კო­სე­ბის გა­რე­შეც შეგ­ვიძ­ლია გა­ვარ­თვათ თავი).

მაგ­რამ, თუკი ტე­ლე­კომ­პა­ნია აგ­ზავ­ნის გა­დამ­ღებ ჯგუფს ან ვერ­ტმფრენს მო­რი­გი ხან­ძრის, ტრა­გე­დი­ის, გა­და­სა­ღე­ბად, სა­ი­და­ნაც ჩვენ ვე­რა­ნა­ირ გაკ­ვე­თილს ვერ ვის­წავ­ლით - ეს სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი საქ­მი­ა­ნო­ბაა? არა. ხოლო, რო­დე­საც ტე­ლე­ვი­ზია (არ იფიქ­როთ, რომ ვერ­ჩი) სა­ა­თო­ბით არ­ჩევს ჯოდი არი­ა­სის და­ნა­შა­უ­ლის მსუ­ყე დე­ტა­ლებს, რა­საც ჩვენ­თან არა­ნა­ი­რი კავ­ში­რი არ აქვს - ეს სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი საქ­მი­ა­ნო­ბაა? არა. რო­დე­საც სა­ი­ტი აგ­რო­ვებს ზღვის თევ­ზე­ბის ფო­ტო­ებს - ეს სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი საქ­მი­ა­ნო­ბაა? არ მგო­ნია. რო­დე­საც გა­ზე­თი აშუ­ქებს სა­ფეხ­ბურ­თო მატ­ჩებს, ეს სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი საქ­მი­ა­ნო­ბაა? არა. მაგ­რამ არის კი ეს ყვე­ლა­ფე­რი ჟურ­ნა­ლის­ტი­კა? ჩემ მიერ ზე­მოთ მოყ­ვა­ნი­ლი კრი­ტე­რი­უ­მით - არა.

მაგ­რამ, მა­შინ რაა ის, რა­საც ჩვენ ჟურ­ნა­ლის­ტი­კას ვე­ძა­ხით, მაგ­რამ რაც არ იცავს არც ადა­მი­ა­ნებს, არც პრინ­ცი­პებს და არ ემ­სა­ხუ­რე­ბა სა­ზო­გა­დო­ე­ბის ინ­ტე­რე­სებს? უა­რეს შემ­თხვე­ვა­ში ეს არის ექ­სპლუ­ა­ტა­ცია (სა­ტყუ­ა­რა აუ­დი­ტო­რი­ი­სათ­ვის, რეკ­ლა­მის გა­სა­ღე­ბა, რე­ი­ტინ­გე­ბის გა­ბერ­ვა, მნახ­ველ­თა რა­ო­დე­ნო­ბის გაზ­რდა) უკე­თეს შემ­თხვე­ვა­ში - გარ­თო­ბა. პირ­ვე­ლი - ცუდი რამ არის, მე­ო­რე - ყო­ველ­თვის არა, რად­გან გა­სარ­თობ მა­სა­ლას (არ აქვს მნიშ­ვნე­ლო­ბა, ეს არის სტა­ტია, წიგ­ნი, გა­და­ცე­მა თუ კინო) შე­უძ­ლია ადა­მი­ა­ნე­ბის ინ­ფორ­მი­რე­ბა და მათ­თვის ცოდ­ნის გა­და­ცე­მა. მაგ­რამ თუკი ის არ შე­ი­ცავს ინ­ფორ­მა­ცი­ას, რო­მე­ლიც და­ეხ­მა­რე­ბა ადა­მი­ა­ნებს უკეთ მო­ა­წყონ სა­კუ­თა­რი ცხოვ­რე­ბა ან სა­კუ­თა­რი სა­ზო­გა­დო­ე­ბა, ის ჟურ­ნა­ლის­ტი­კის კრი­ტე­რი­უ­მებს არ აკ­მა­ყო­ფი­ლებს.

ჟურ­ნა­ლის­ტი­კა, რო­გორც სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი საქ­მი­ა­ნო­ბა გა­სარ­თობ ჟურ­ნა­ლის­ტი­კას­თან, ეკო­ნო­მი­კუ­რი მი­ზე­ზე­ბის გამო გა­ერ­თი­ან­და: გა­სარ­თო­ბი მა­სა­ლე­ბი აუ­დი­ტო­რი­ას იზი­დავს და ჟურ­ნა­ლის­ტუ­რი საქ­მი­ა­ნო­ბის ხარ­ჯე­ბის და­ფარ­ვას ეხ­მა­რე­ბა. თუმ­ცა, მათი გა­ერ­თი­ა­ნე­ბა ერთი ტერ­მი­ნის ქვეშ, შეც­დო­მა იქ­ნე­ბო­და. თით­ქოს, თუკი გა­ზე­თი ჟურ­ნა­ლის­ტი­კით არის და­კა­ვე­ბუ­ლი, ყვე­ლა­ფე­რი, რა­საც ჟურ­ნა­ლის­ტე­ბი ამ გა­ზეთ­ში წე­რენ ჟურ­ნა­ლის­ტი­კაა? არა. მაგ­რამ ეს ნიშ­ნავს იმას, რომ არ არის აუ­ცი­ლე­ბე­ლი იყო ჟურ­ნა­ლის­ტი იმის­თვის, რომ იმას რა­საც შენ აკე­თებ, ჟურ­ნა­ლის­ტი­კა ერ­ქვას. ეს მუ­შა­ო­ბის შე­დე­გია, და არა პო­ზი­ცი­ის სა­ხელ­წო­დე­ბა. (მოგ­ვი­ა­ნე­ბით, დავ­წერ იმ პა­რა­დოქსზე, რო­მე­ლიც ამ­გვა­რი სი­ტუ­ა­ცი­ით წარ­მოქ­მნილ ანა­ზღა­უ­რე­ბას უკავ­შირ­დე­ბა).

მაგ­რამ, რა­ტომ აქვს ამ­გვარ დე­ტა­ლებს მნიშ­ვნე­ლო­ბა? იმი­ტომ, რომ, მა­შინ, რო­დე­საც კარ­ზე ინ­ფორ­მა­ცი­ის წყა­რო მო­გი­კა­კუ­ნებს, შენ უნდა გა­და­წყვი­ტო არა ის, თუ ვის მხა­რეს ხარ შენ, არა­მედ ის, თუ რა პრინ­ცი­პებს ემ­სა­ხუ­რე­ბი. სი­ნამ­დვი­ლე­ში, პრე­სა­ში მიმ­დი­ნა­რე დავა იმის თა­ო­ბა­ზე, სნო­უ­დე­ნი გმი­რია თუ მო­ღა­ლა­ტე, არას­წო­რი შე­კი­თხვის ირ­გვლივ მიმ­დი­ნა­რე­ობს. Guardian-ს, რო­გორც ჟურ­ნა­ლის­ტურ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ას სა­კუ­თა­რი თა­ვის­თვის მხო­ლოდ ის უნდა ეკი­თხა, აქვს თუ არა სა­ზო­გა­დო­ე­ბას უფ­ლე­ბა იცო­დეს იმ ცნო­ბე­ბის შე­სა­ხებ, რო­მე­ლიც მას ინ­ფორ­მა­ტორ­მა მი­უ­ტა­ნა - იმის­გან და­მო­უ­კი­დებ­ლად, რო­მელ­მა მხა­რემ მო­ი­გო ამით (ერ­თა­დერ­თი შე­ზღუდ­ვაა აქ - არ ავნო სა­ზო­გა­დო­ე­ბის ინ­ტე­რე­სებს უსაფრ­თხო­ე­ბის თვალ­საზ­რი­სით).

გარ­და ამი­სა, Guardian-ს უნდა გა­და­ე­წყვი­ტა, სა­ჭი­როა თუ არა ამ მა­სა­ლე­ბის გა­და­მუ­შა­ვე­ბა, და თუ სა­ჭი­როა რო­გორ. ესეც, რა თქმა უნდა, ჟურ­ნა­ლის­ტუ­რი საქ­მი­ა­ნო­ბის ხა­რის­ხის კი­დევ ერთი კრი­ტე­რი­უ­მია. ედუ­არდ სნო­უ­დენ­მა, ისე­ვე რო­გორც Wikileaks-მა, პრე­სას უამ­რა­ვი "ნედ­ლი" სა­ი­დუმ­ლო დო­კუ­მენ­ტე­ბი მი­ა­წო­და. ორი­ვე შემ­თხვე­ვა­ში მე­დი­ამ (1) მო­ა­ცი­ლა მას ის, რა­საც შე­იძ­ლე­ბა ზი­ა­ნი მოჰ­ყო­ლო­და, (2) აც­ნო­ბა მის შე­სა­ხებ სა­ზო­გა­დო­ე­ბას, და რაც ყვე­ლა­ზე მთა­ვა­რია, (3) ნედლ ცნო­ბებს და­ურ­თო სა­კუ­თა­რი კო­მენ­ტა­რე­ბი, რო­მე­ლიც მას გან­მარ­ტავ­და და მის ნამ­დვი­ლო­ბას ადას­ტუ­რებ­და.

Guardian-ის მკი­თხვე­ლე­ბის შე­კი­თხვებ­ზე სნო­უ­დე­ნის პა­სუ­ხე­ბის გაც­ნო­ბი­სას, მე დამ­რჩა შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბა, რომ რი­ტო­რი­კას­თან, ისე­ვე რო­გორც პი­რად სი­მა­მა­ცეს­თან და­კავ­ში­რე­ბით მას ყვე­ლა­ფე­რი წეს­რიგ­ში აქვს, მაგ­რამ გა­ცი­ლე­ბით უა­რე­სი მდგო­მა­რე­ო­ბა აქვს კონ­კრე­ტი­კას­თან და­კავ­ში­რე­ბით. მე დღემ­დე არ ვარ დარ­წმუ­ნე­ბუ­ლი, აქვს თუ არა მას ცნო­ბე­ბი პირ­ველ­წყა­რო­დან - თუ მას, ისე­ვე რო­გორც ბრედ­ლი მე­ნინგს, უბ­რა­ლოდ ხელი მი­უწ­ვდე­ბო­და დო­კუ­მენ­ტებ­ზე. ამი­ტომ აქ სა­ჭი­როა ბევ­რი ჟურ­ნა­ლის­ტუ­რი მუ­შა­ო­ბა. ახ­ლა­ხან, Associated Press-ში გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბუ­ლი მა­სა­ლა იყო კარ­გი მცდე­ლო­ბა იმი­სა, რომ თე­მას ახა­ლი ცნო­ბე­ბი და­მა­ტე­ბო­და, კონ­ტექ­სტი და­ზუს­ტე­ბუ­ლი­ყო და გან­მარ­ტე­ბუ­ლი­ყო სნო­უ­დე­ნის კვლა­ვინ­დე­ბუ­რად სა­ეჭ­ვო და სა­და­ვო დო­კუ­მენ­ტე­ბის ბუ­რუ­სით მო­ცუ­ლი ად­გი­ლე­ბი.

Associated Press და Guardian წყვე­ტენ თუ რა უნდა გა­ა­შუ­ქონ და გა­მო­აქ­ვეყ­ნონ. ამ გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბის მი­ღე­ბი­სას ისი­ნი ეფუძ­ნე­ბი­ან სა­კუ­თარ რწმე­ნას იმა­ში, რომ ჩვენ გვაქვს უფ­ლე­ბა ვი­ცო­დეთ და ჩვენ გვჭირ­დე­ბა ვი­ცო­დეთ. სწო­რედ ეს არის ჟურ­ნა­ლის­ტი­კა. და ეს არის სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი საქ­მი­ა­ნო­ბაც.

ჯეფ ჯარ­ვი­სი

Buzz Machine

წყა­რო: foreignpress.ge