ჩვენს ქვე­ყა­ნა­ში აზარ­ტუ­ლი თა­მა­შე­ბი საკ­მა­ოდ გავ­რცე­ლე­ბუ­ლია. ალ­ბათ თქვენც იც­ნობთ ადა­მი­ა­ნებს, რომ­ლე­ბიც მუდ­მი­ვად თა­მა­შო­ბენ და წა­გე­ბუ­ლის გა­სას­ტუმ­რებ­ლად ოჯა­ხი­დან გა­აქვთ ყვე­ლა­ფე­რი - სა­ყო­ფა­ცხოვ­რე­ბო ნივ­თე­ბიც კი. ასე­თე­ბი ხში­რად სახლ-კარ­საც ყი­დი­ან, რომ წა­გე­ბუ­ლი თან­ხა გა­ის­ტუმ­რონ.

"ლუ­დო­მა­ნია" - ასე უწო­დეს მეც­ნი­ე­რებ­მა აზარ­ტუ­ლი თა­მა­შე­ბი­სად­მი ავად­მყო­ფურ ლტოლ­ვას, რო­მელ­საც არა­ერ­თი ადა­მი­ა­ნი და­უ­ღუ­პავს. ლუ­დო­მა­ნი­ას ხში­რად თან ახ­ლავს დეპ­რე­სი­უ­ლი აშ­ლი­ლო­ბა და ალ­კოჰო­ლიზ­მი, ამი­ტომ გა­საკ­ვი­რი სუ­ლაც არ არის, რომ ლუ­დო­მა­ნე­ბი სხვებ­ზე ხში­რად ან­გრე­ვენ ოჯახს, კარ­გა­ვენ სამ­სა­ხურს და ყვე­ლა­ზე ახ­ლო­ბელ ადა­მი­ა­ნებ­საც კი პრობ­ლე­მებს უქ­მნი­ან.

სა­ქარ­თვე­ლო­ში აზარ­ტუ­ლი თა­მა­შე­ბი ოფი­ცი­ა­ლუ­რა­დაა ნე­ბა­დარ­თუ­ლი. უფრო მე­ტიც - ამ მხრივ ჩვენ­თან მსოფ­ლი­ო­ში ერთ-ერთი ყვე­ლა­ზე ლი­ბე­რა­ლუ­რი კა­ნონ­მდებ­ლო­ბაა. სწო­რედ ამი­ტომ, "ახალ­გაზ­რდა ფი­ნან­სის­ტთა და ბიზ­ნეს­მენ­თა ასო­ცი­ა­ცია" სა­თა­მა­შო ბიზ­ნე­სის რე­გუ­ლი­რე­ბის გამ­კაც­რე­ბას მო­ი­თხოვს. პრობ­ლე­მის არსში უკეთ გა­სარ­კვე­ვად, ამ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ის ხელ­მძღვა­ნელს, ნო­დარ ჭი­ჭი­ნა­ძეს შევ­ხვდი.

- ბა­ტო­ნო ნო­დარ, თუ არ­სე­ბობს ციფ­რე­ბი და მო­ნა­ცე­მე­ბი - რა მო­გე­ბა აქვთ კა­ზი­ნო­ებ­სა და სა­მო­რი­ნე­ებს?

- ეს ძა­ლი­ან გა­უმჭვირ­ვა­ლე სფე­როა. ძნე­ლია მათი შე­მო­სავ­ლის დად­გე­ნა და იმის გან­სა­ზღვრა, თუ რა რა­ო­დე­ნო­ბის კლი­ენ­ტი ან რა შე­მო­სა­ვა­ლი აქვთ სა­თა­მა­შო და­წე­სე­ბუ­ლე­ბებს. ეს სფე­რო აბ­სო­ლუ­ტუ­რად თვით­დი­ნე­ბა­ზეა მიშ­ვე­ბუ­ლი. სა­ხელ­მწი­ფო მხო­ლოდ მო­საკ­რე­ბელს იღებს, სხვა არა­ნა­ი­რი რე­გუ­ლა­ცია, მო­თხოვ­ნა და სტან­დარ­ტი მათ მი­მართ არ არ­სე­ბობს. ამი­ტომ, ინ­ფორ­მა­ცი­ის არარ­სე­ბო­ბის გამო, მხო­ლოდ სა­ვა­რა­უ­დო ციფ­რებ­ზე შე­იძ­ლე­ბა ვი­სა­უბ­როთ. კა­ზი­ნოს თი­თო­ე­ულ სა­თა­მა­შო მა­გი­და­ზე მო­საკ­რე­ბელს იხ­დი­ან კვარ­ტალ­ში ერთხელ, 15-დან 30 ათას ლა­რამ­დე. თავ­და­პირ­ვე­ლად კი, სა­მო­რი­ნეს მო­წყო­ბი­სათ­ვის 5-დან 10 მი­ლი­ონ ლა­რამ­დე ესა­ჭი­რო­ე­ბა.

ეს გა­და­სა­ხა­დი ზღვა­ში წვე­თია მათ შე­მო­სა­ვალ­თან შე­და­რე­ბით. ერ­თა­დერ­თი, რაც ამ შე­მო­სავ­ლის გა­ან­გა­რი­შე­ბა­ში გვეხ­მა­რე­ბა, არის ამ კომ­პა­ნი­ე­ბის ვებგ­ვერ­დე­ბი, სა­დაც ონ­ლა­ინ ჩანს, თუ რამ­დე­ნი ადა­მი­ა­ნი თა­მა­შობს. ამ გათ­ვლებ­ზე დაყ­რდნო­ბით სა­ვა­რა­უ­დო ციფ­რის გა­მოყ­ვა­ნაც შე­იძ­ლე­ბა და იმის თქმაც, რომ მი­ლი­ო­ნებ­ზეა სა­უ­ბა­რი. ჩვენ ამ სა­კი­თხზე ვმუ­შა­ობთ და მი­ღე­ბულ შე­დე­გებს ახლო მო­მა­ვალ­ში გა­ვაც­ნობთ სა­ზო­გა­დო­ე­ბას.

- ახლა მსოფ­ლი­ოს ჩემ­პი­ო­ნა­ტი მიმ­დი­ნა­რე­ობს და არ­ნა­ხუ­ლი მო­გე­ბა ნა­ხეს ტო­ტა­ლი­ზა­ტო­რებ­მა, თა­ნაც, მას­ში ხში­რად არას­რულ­წლოვ­ნე­ბიც მო­ნა­წი­ლე­ო­ბენ.

- მე მარ­ტო ტო­ტა­ლი­ზა­ტო­რებ­ზე არ გა­ვა­მახ­ვი­ლებ­დი ყუ­რა­დღე­ბას, რად­გან ეს ჯაჭ­ვის მხო­ლოდ ერთი რგო­ლია. სა­თა­მა­შო ბიზ­ნე­სი იმი­ტომ არ­სე­ბობს, რომ უმე­ტე­სო­ბამ წა­ა­გოს: შე­იძ­ლე­ბა, მო­ი­გოს ერ­თმა, მაგ­რამ წა­ა­გებს ათი. სი­ნამ­დვი­ლე­ში, გა­ცი­ლე­ბით მეტი ადა­მი­ა­ნი თა­მა­შობს და ეს არ ჩანს იმი­ტომ, რომ ისი­ნი ონ­ლა­ინ­სივ­რცე­ში თა­მა­შო­ბენ. აზარ­ტუ­ლი თა­მა­შე­ბის სა­ი­ტებს ყო­ველ­დღი­უ­რად ძალ­ზე დიდი რა­ო­დე­ნო­ბის სტუ­მა­რი ჰყავს. ამის და­სა­დას­ტუ­რებ­ლად ერთ ფაქტს მო­გიყ­ვანთ: არ­სე­ბობს ვებგ­ვერ­დი, რო­მე­ლიც სხვა­დას­ხვა სა­იტ­ზე შემსვლელ­თა რა­ო­დე­ნო­ბას ით­ვლის;

ჰოდა, სა­ქარ­თვე­ლო­ში ყვე­ლა­ზე მრა­ვალ­რი­ცხო­ვან სა­ი­ტებს შო­რის, პირ­ველ ხუ­თე­ულ­ში ყო­ველ­თვის არის სა­თა­მა­შო კომ­პა­ნი­ის ვებგ­ვერ­დი, რო­მელ­საც დღე­ში 100 ათა­სამ­დე მომ­ხმა­რე­ბე­ლი ჰყავს. ასე­თი მსხვი­ლი მას­შტა­ბის კი­დევ რამ­დე­ნი­მე კომ­პა­ნია არ­სე­ბობს, მომცრო­ებ­საც თუ და­ვუ­მა­ტებთ, მათი რა­ო­დე­ნო­ბა და­ახ­ლო­ე­ბით ოცამ­დე ადის. ალ­ბათ დღე­ში სა­შუ­ა­ლოდ 500 ათა­სი იქ­ნე­ბა იმ ადა­მი­ა­ნე­ბის რი­ცხვი, ვინც სხვა­დას­ხვა ონ­ლა­ინ­თა­მა­შით "ერ­თო­ბა". არ­სე­ბობს დიდი ალ­ბა­თო­ბა, რომ ამ 500 ათა­სი­დან ბევ­რი არას­რულ­წლო­ვა­ნიც იყოს, რად­გან ონ­ლა­ინ­თა­მა­შებ­ში რე­გის­ტრა­ცია სრუ­ლი­ად უკონ­ტრო­ლოდ ხდე­ბა. თუ ევ­რო­პის სხვა­დას­ხვა ქვეყ­ნის პრაქ­ტი­კას ავი­ღებთ, იქ სპე­ცი­ა­ლუ­რი ბაზა იქ­მნე­ბა შე­სა­ბა­მი­სი ხელ­მო­წე­რი­თა და მო­ნა­ცე­მე­ბით ისე­ვე, რო­გორც კო­მერ­ცი­ულ ბან­კში ხდე­ბა.

იქ პრაქ­ტი­კუ­ლად გა­მო­რი­ცხუ­ლია, რომ არას­რულ­წლო­ვა­ნი შე­ვი­დეს აზარ­ტუ­ლი თა­მა­შე­ბის სა­იტ­ზე და ითა­მა­შოს. ჩვენ­ში კი არა­ნა­ი­რი რე­გუ­ლა­ცია და მო­თხოვ­ნა ამ სფე­რო­ში არ არ­სე­ბობს.

- ამას წი­ნათ ფი­ნანსთა მი­ნის­ტრმა, ნო­დარ ხა­დურ­მა ეკო­ნო­მი­კის ზრდის ტემ­პის შე­ნე­ლე­ბა სა­თა­მა­შო ბიზ­ნე­სის ბრუნ­ვის შემ­ცი­რე­ბით ახ­სნა. რას გვე­ტყვით ამის თა­ო­ბა­ზე?

- გუ­ლახ­დი­ლად გე­ტყვით: პი­რა­დი ნაც­ნო­ბო­ბა მა­კავ­ში­რებს და დიდ პა­ტივს ვცემ ნო­დარ ხა­დურს, ვფიქ­რობ, რომ ის ერთ-ერთი სა­უ­კე­თე­სო პრო­ფე­სი­ო­ნა­ლია ამ სფე­რო­ში, თუმ­ცა, ამ გან­ცხა­დე­ბას ვე­რა­ნა­ირ ახ­სნას და ლო­გი­კას ვერ ვუ­ძებ­ნი. სა­თა­მა­შო ბიზ­ნეს­ზე ვე­რა­სო­დეს, ვერც ერთ ქვე­ყა­ნა­ში ვერ იქ­ნე­ბა და­მო­კი­დე­ბუ­ლი ეკო­ნო­მი­კის ზრდა ან შე­ნე­ლე­ბა, რად­გან ეს ბიზ­ნე­სი ვე­რა­ნა­ირ დოვ­ლათ­სა და სი­კე­თეს ვერ ქმნის, ეს არის ჰა­ერ­ში გა­ფან­ტუ­ლი ფული: და­ვუშ­ვათ, თქვენ გაქვთ 100 ლარი; იმის ნაც­ვლად, რომ რა­ღაც შე­ი­ძი­ნოთ და ამით ეკო­ნო­მი­კა­ში მი­ზე­რუ­ლი წვლი­ლი მა­ინც შე­ი­ტა­ნოთ, ამ ფულს აგებთ და ეს 100 ლარი ვი­ღა­ცის ჯი­ბე­ში მი­დის. ასე რომ, ეკო­ნო­მი­კა აქე­დან ვე­რა­ნა­ირ სარ­გე­ბელს ვერ ნა­ხუ­ლობს.

- სა­მა­გი­ე­როდ, ზო­გი­ერთ ქვე­ყა­ნა­ში თა­მა­ში სა­ერ­თოდ აკ­რძა­ლუ­ლია და აქ შე­მო­დი­ან თურ­ქე­ბი, აზერ­ბა­ი­ჯა­ნე­ლე­ბი, სომ­ხე­ბი, რომ­ლე­ბიც სა­მო­რი­ნე­ებ­სა და კა­ზი­ნო­ებ­ში სო­ლი­დურ თან­ხას ხარ­ჯა­ვენ.

- რე­ლი­გი­უ­რი მო­საზ­რე­ბე­ბი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, ზო­გი­ერთ ქვე­ყა­ნა­ში სა­თა­მა­შო ბიზ­ნე­სი მარ­თლაც აკ­რძა­ლუ­ლია, მაგ­რამ მოდი, ლო­გი­კუ­რად ვიმ­სჯე­ლოთ: და­ვუშ­ვათ, შე­მო­ვი­და აქ თურ­ქი ან აზერ­ბა­ი­ჯა­ნე­ლი და წა­ა­გო ათა­სი დო­ლა­რი; სა­კი­თხა­ვია - სად მი­დის ეს ფული? არა­ნა­ი­რი სარ­გე­ბე­ლი მას ჩვე­ნი ეკო­ნო­მი­კის­თვის არ მო­აქვს. ტუ­რისტს შე­მო­სა­ვა­ლი მა­შინ მო­აქვს, როცა შე­მო­დის და ფულს ად­გი­ლობ­რივ ნა­წარმ­ში ხარ­ჯავს. თუ აქ შე­მო­სუ­ლი თურ­ქი ისევ თურ­ქულ პრო­დუქ­ცი­ას შე­ი­ძენს, ეს ფული ავ­ტო­მა­ტუ­რად ბრუნ­დე­ბა თურ­ქეთ­ში.

- ცნო­ბი­ლი ფაქ­ტია, რომ მო­წი­ნა­ვე ქვეყ­ნებ­ში სა­თა­მა­შო ბიზ­ნეს­ზე მკაც­რი რე­გუ­ლა­ცი­ე­ბია და­წე­სე­ბუ­ლი, ჩვე­ნი კა­ნო­ნი კი მათ მი­მართ საკ­მა­ოდ რბი­ლია.

- ჩვენ­გან გან­სხვა­ვე­ბით, გან­ვი­თა­რე­ბულ ქვეყ­ნებ­ში ამ ბიზ­ნეს­ზე მარ­თლაც მკაც­რი რე­გუ­ლა­ცი­ე­ბია და­წე­სე­ბუ­ლი. ერთი წლის წინ ჩვენ­თა­ნაც და­ი­წყო კა­მა­თი და მსჯე­ლო­ბა მკაცრ შე­ზღუდ­ვებ­ზე, მაგ­რამ შემ­დეგ ეს ყვე­ლა­ფე­რი ჩა­ჩუმ­და. ჩვენ არ ვართ ამ ბიზ­ნე­სის აკ­რძალ­ვის მომ­ხრე, არც ის გვინ­და, რომ ვინ­მეს ფეხი და­ა­ჭი­რონ და გას­რი­სონ, მაგ­რამ ის ჩარ­ჩო, რო­მე­ლიც აუ­ცი­ლე­ბე­ლია, უნდა არ­სე­ბობ­დეს. შე­გიძ­ლი­ათ გა­და­ა­მოწ­მოთ, ლომ­ბარ­დებ­ში რა მდგო­მა­რე­ო­ბაა და ნა­ხავთ, რამ­დე­ნი ოჯა­ხი გა­უ­ბე­დურ­და აზარ­ტუ­ლი თა­მა­შე­ბის გამო.

- ამ­ბო­ბენ - სა­თა­მა­შო ბიზ­ნე­სის ლო­ბის­ტებ­მა და წარ­მო­მად­გენ­ლებ­მა დიდი ფული და­ხარ­ჯეს, რომ ეს თემა მი­ეჩ­ქმა­ლა­თო...

- ჭო­რის დო­ნე­ზე ეს მეც მსმე­ნია, მაგ­რამ დამ­ტკი­ცე­ბა რთუ­ლია. თუმ­ცა ფაქ­ტია, რომ ძა­ლი­ან მალე მი­იჩ­ქმა­ლა აჟი­ო­ტა­ჟი, რო­მე­ლიც ამ თე­მა­ზე მსჯე­ლო­ბას მოჰ­ყვა. მერე კი ყვე­ლა გა­ჩუმ­და. ამ ინ­ფორ­მა­ცი­ას ვერც და­ვამ­ტკი­ცებ და ვერც უარ­ვყოფ, მაგ­რამ მეც მსმე­ნია, რომ რამ­დე­ნი­მე ადა­მი­ან­მა დიდი თან­ხა მი­ი­ღო, რომ ამ თე­მა­ზე მსჯე­ლო­ბა შე­ჩე­რე­ბუ­ლი­ყო. ლა­პა­რა­კი იყო იმა­ზეც, რომ კა­ზი­ნო­ე­ბი და სა­მო­რი­ნე­ე­ბი ქა­ლაქ­გა­რეთ გა­ე­ტა­ნათ. აქაც, ვე­ლო­სი­პე­დის თა­ვი­დან გა­მო­გო­ნე­ბა სუ­ლაც არ არის სა­ჭი­რო: ცი­ვი­ლი­ზე­ბულ ქვეყ­ნებ­ში სპე­ცი­ა­ლუ­რი ზო­ნე­ბია გა­მო­ყო­ფი­ლი სა­თა­მა­შო ბიზ­ნე­სის­თვის და არა ისე, რო­გორც ჩვენ­თა­ნაა - ყო­ველ ნა­ბიჯ­ზე და ყვე­ლა­ზე ხალ­ხმრა­ვალ ად­გი­ლებ­ში გა­ფან­ტუ­ლი - იქ, სა­დაც მეტ­როს სად­გუ­რე­ბი და სას­წავ­ლო და­წე­სე­ბუ­ლე­ბე­ბია... დი­დია ცდუ­ნე­ბა, რომ რო­დე­საც ადა­მი­ანს რა­ღაც თან­ხა აქვს, შე­ვი­დეს და და­ხარ­ჯოს. შე­დე­გი რო­გო­რი იქ­ნე­ბა?

- რომ არა­ფე­რი ვთქვათ იმა­ზე, რომ ადა­მი­ა­ნი მი­ჯაჭ­ვუ­ლი ხდე­ბა სა­თა­მა­შო აპა­რატ­ზე.

- დიახ, ადა­მი­ა­ნი ხდე­ბა თა­მაშ­ზე და­მო­კი­დე­ბუ­ლი, ასო­ცი­ა­ლუ­რი; მას უჩ­ნდე­ბა სურ­ვი­ლი, მა­ნია, რო­გორ­მე უკან და­იბ­რუ­ნოს წა­გე­ბუ­ლი თან­ხა. ამ ჭა­ობ­ში ეშ­ვე­ბა და იქი­დან ვე­ღარ ამო­დის. ლუ­დო­მა­ნია ნარ­კო­მა­ნი­ა­ზე არა­ნაკ­ლებ მძი­მე სე­ნია. ვიც­ნობ ადა­მი­ა­ნებს, რომ­ლებ­მაც სხვა მავ­ნე ჩვე­ვე­ბი გა­ცი­ლე­ბით იო­ლად დათ­მეს, ონ­ლა­ინ­თა­მაშს კი ვე­რა­ნა­ი­რად ვერ ეშ­ვე­ბი­ან. ამი­ტომ მი­მაჩ­ნია, რომ ეს თა­მა­შე­ბი უნდა შე­ი­ზღუ­დოს და მკაც­რად და­რე­გუ­ლირ­დეს. და­მერ­წმუ­ნეთ ამ ბიზ­ნე­სის შე­მო­სავ­ლის მთა­ვა­რი წყა­რო სწო­რედ ონ­ლა­ინ­თა­მა­შე­ბია. მო­ზარ­დებს თა­მა­ში მკაც­რად უნდა აეკ­რძა­ლოთ, რად­გან თუ არას­რულ­წლო­ვან­მა წა­ა­გო თან­ხა, მას უჩ­ნდე­ბა შიში, რომ მშობ­ლებ­მა არ გა­ი­გონ, მერე, მო­გე­ბის იმე­დით, ისევ თა­მა­შობს და ეს მან­ქა­ნა თან­და­თან ით­რევს. ქვე­ყა­ნა­ში არ უნდა გვყავ­დეს ხალ­ხი, რო­მე­ლიც ვა­ლის გამო ყი­დის ქო­ნე­ბას და ეს პრობ­ლე­მაც სა­ხელ­მწი­ფომ უნდა მო­აგ­ვა­როს.

P.S. ამ პრობ­ლე­მის შე­სა­ხებ კო­მენ­ტა­რი სა­ქარ­თვე­ლოს პარ­ლა­მენ­ტის დარ­გობ­რი­ვი ეკო­ნო­მი­კი­სა და ეკო­ნო­მი­კუ­რი პო­ლი­ტი­კის კო­მი­ტე­ტის თავ­მჯდო­მა­რის მო­ად­გი­ლეს, თე­მურ მა­ი­სუ­რა­ძეს ვთხო­ვეთ, რო­მელ­მაც გვი­თხრა: ამ თე­მა­ზე მსჯე­ლო­ბა მარ­თლაც და­ი­წყო პარ­ლა­მენ­ტში, რაც კობა და­ვი­თაშ­ვი­ლის ინი­ცი­ა­ტი­ვა იყო. მას აჰ­ყვნენ არა­სამ­თავ­რო­ბო ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბი და მი­ვი­ღეთ ერ­თობ­ლი­ვი გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბა, რომ შექ­მნი­ლი­ყო სა­მუ­შაო ჯგუ­ფი. ამ ჯგუფს უნდა წარ­მო­ედ­გი­ნა კონ­კრე­ტუ­ლი, ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბუ­ლი ხედ­ვა სა­თა­მა­შო ბიზ­ნე­სის მო­წყო­ბის შე­სა­ხებ, თუმ­ცა, მათ კონ­კრე­ტუ­ლი არა­ფე­რი წარ­მო­უდ­გე­ნი­ათ და ეს სა­კი­თხი ჯერ­ჯე­რო­ბით ღიაა. ალ­ბათ ეს იმის ბრა­ლი­ცაა, რომ კობა და­ვი­თაშ­ვილ­მა შე­წყვი­ტა პო­ლი­ტი­კუ­რი აქ­ტი­ვო­ბა საპ­რე­ზი­დენ­ტო არ­ჩევ­ნე­ბის შემ­დეგ.

ჩემი აზ­რით, სა­თა­მა­შო ბიზ­ნესს შე­ზღუდ­ვე­ბი უნდა და­უ­წეს­დეს, თუმ­ცა, მისი აკ­რძალ­ვა კარ­გს არა­ფერს მოგ­ვი­ტანს, იმი­ტომ, რომ ქვეყ­ნებ­ში, სა­დაც აზარ­ტუ­ლი თა­მა­შე­ბი აკ­რძა­ლუ­ლია, პრო­ცე­სე­ბი ია­ტაკ­ქვე­შეთ­ში გა­და­დის და უფრო დიდ კრი­მი­ნალ­თა­ნაა და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი. ერთი მხრივ, ახალ­გაზ­რდე­ბი უნდა და­ვიც­ვათ ამ მავ­ნე ჩვე­ვი­სა­გან და მე­ო­რე: თუ ვინ­მეს დიდი ფული აქვს, ჩა­მო­დის სა­ქარ­თვე­ლო­ში და უნდა და­ხარ­ჯოს, - რა­ტო­მაც არა?!. ჩვენ უნდა ვი­ფიქ­როთ, რა ვა­რი­ან­ტი აჯო­ბებს ჩვე­ნი ქვეყ­ნის­თვის, მისი მო­მავ­ლი­სათ­ვის.

ხა­თუ­ნა ჩი­გო­გი­ძე, ჟურ­ნა­ლი ”გზა”