Ambebi.ge წარმოგიდგენთ ინტერვიუს ჟურნალ "გზის" არქივიდან. სტატია 2003 წელს გამოქვეყნდა და ის საქართველოში უკანასკენლი ჯალათის შესახებ მოგვითხრობს.
***
პროფესია – ჯალათი, წარმომავლობა – გაურკვეველი, ასაკი - 83 წელი, ოჯახური მდგომარეობა – ქვრივი, ჰობი - ოთახის ყვავილების მოშენება... როდესაც მასთან ინტერვიუზე მივდიოდი, მეგონა, რომ ბნელ, უფანჯრო, აბლაბუდებით სავსე და სიგარეტის კვამლით გაჟღენთილ ბინაში მოვხვდებოდი. ქალაქის განაპირას, ერთმანეთის მიყოლებით "მიდგმულ" პატარა სახლებს შორის ძლივს მივაგენი ერთსართულიან, კოხტა სახლს. ეზო კარგადაა მოვლილი, მოკირწყლულია და უამრავი ყვავილითაა სავსე. სახლი გარედან მთლიანად სუროთია დაფარული, შიგნით კი, იდეალური სისუფთავე და საოცარი სიმყუდროვე სუფევს და კიდევ – უამრავი, ოთახის ყვავილია, რომლის მაგვარი იშვიათად მინახავს. ასეთ გარემოში მოხვედრილ ადამიანს რომანტიკულ თემებზე საუბრის სურვილი უფრო გაგიჩნდება, ვიდრე იმ საშინელი ამბების მოსმენისა, რომელიც პროფესიონალმა ჯალათმა – ბატონმა სანდრომ მომიყვა.
- თქვენ ნამდვილად სანდრო გქვიათ?
- დიახ, ასე მქვია. თქვენც ნუ შეცვლით სახელს, ასევე დატოვეთ; რა მნიშვნელობა აქვს, რას დამარქმევთ?
- კარგით, მოდით, შორიდან დავიწყოთ და თქვენი შეგნებული ასაკიდან მოყოლებული, დღემდე როგორ მოხვედით, იმის შესახებ მომიყევით.
- ჩემს ბავშვობას რომ ვიხსენებ, პირველი, რაც თვალწინ წარმომიდგება, ჩემი გადახოტრილი და მუწუკებით დაფარული თავია, რომლის ანარეკლს ფანჯრის მინაში თუ ვხედავდი ხოლმე. 1920 წელს დავიბადე, არ მახსოვს – სად და ვის ოჯახში. ვიზრდებოდი უპატრონო ბავშვთა სახლში. ვფიქრობ, რომ ქართველი არ ვარ, თუმცა ქართულის გარდა, არც ერთი ენა არ ვიცი. მახსოვს ისიც, რომ არასდროს მყოფნიდა საჭმელი, ყოველთვის მშიოდა, მეორე ულუფას კი, არ მაძლევდნენ. ძალიან მკაცრად მექცეოდნენ აღმზრდელები. პატარა დანაშაულისთვისაც კი სასტიკად მსჯიდნენ. სულ მობუზული დავდიოდი და დღემუდამ იმაზე ვფიქრობდი, თუ რა გამეფუჭებინა. თითქოს ვცდილობდი, აღმზრდელთა მრისხანება და სასჯელი დამემსახურებინა, შემდეგ კი, თავი ეულად და უბედურად მეგრძნო... ცამეტი წლის რომ გავხდი, იქვე, ჩვენ გვერდით, კერძო ეზოში მკვახე ალუჩა მოვიპარე. ორი დღით, სარდაფში დამამწყვდიეს. გამომიშვეს თუ არა, ერთ საათში, იქიდან გამოვიპარე და იმის შემდეგ, მარტო ვცხოვრობდი, მაწანწალობით ვირჩენდი თავს. კომუნისტური იდეოლოგიით, არ შეიძლებოდა, ბავშვს ქუჩა-ქუჩა ევლო და მოწყალება ეთხოვა, ამიტომ ცდილობდნენ, დავეჭირე და უკან დავებრუნებინე, მაგრამ მათ ხელიდან გასხლტომას ყოველთვის ვახერხებდი.
- ალბათ არც ქურდობაზე ამბობდით უარს...
- კი, მომიპარავს კიდეც. მახსოვს, მთელი დღის უჭმელი ვიყავი, პურის საცხობთან გავიარე და სუნმა კინაღამ წამაქცია. ხაბაზს ვთხოვე, სულ ცოტა პური მომიტეხე-მეთქი. ცოცხს წამოავლო ხელი და - აბა, მოუსვი აქედანო! – მითხრა. იქვე, კუთხეში მივჯექი და ნერწყვს ვყლაპავდი, როცა ახალგაზრდა ქალმა გვერდით ჩამიარა სანოვაგით დატვირთული ჩანთით. ჩანთა ჩემთან ახლოს დადგა, თვითონ კი პურს ყიდულობდა. ჩუმად ჩავიხედე ჩანთაში და უზარმაზარი პომიდვრები დავინახე. ვტაცე ორ ცალს ხელი და თავქუდმოგლეჯილი გავიქეცი. ბევრი ვირბინე. თავი სამშვიდობოს რომ დავიგულე, ორივე პომიდორი თვალის დახამხამებაში გადავსანსლე და სული მოვითქვი...
- როგორ გახდით ჯალათი?
- როდესაც დიდი სამამულო ომი დაიწყო, ოცი წლის ვიყავი. გადავწყვიტე, საომრად წავსულიყავი. წავედი კიეც. მედალიც მაქვს მიღებული - "За отвагу" ომი რომ დამთავრდა, საქართველოში დავბრუნდი და ერთ-ერთ ქარხანაში დავიწყე მუშაობა. თავის შენახვა გამიჭირდა, ხელფასი არ მყოფნიდა, მაგრამ რას ვიზამდი? საცხოვრებელი ბინა სახელმწიფომ მომცა. ერთ დღეს, სამსახურიდან შინ მიმავალმა, გადავწყვიტე, ძველი ფრონტელი მეგობარი მომენახულებინა (6 წლის განმავლობაში, მის შესახებ არაფერი მსმენოდა). მივედი. თითქოს არ გაუხარდა ჩემი დანახვა, მაგრამ შინ შემიპატიჟა, საჭმე-სასმლითაც გამიმასპინძლდა. მაშინ გავიგე, რომ ციხეში მუშაობდა მაღალ თანამდებობაზე. ვთხოვე: იქნებ, მაღლახელფასიანი სამსახური მიშოვო-მეთქი. არც "ჰო" მითხრა, არც - "არა". წამოვედი მისგან და კარგა ხანს, სურვილიც არ გამჩენია მისი ნახვისა. 2 წლის შემდეგ, 1959 წლის სექტემბერში დამიკავშირდა და მითხრა: სამსახური გიშოვეო. მივაკითხე. ციხის სამზარეულოში მზარეულის თანაშემწედ გამამწესა, ორი კვირის შემდეგ კი - ბადრაგად გადამიყვანა. კიდევ ორი კვირის შემდეგ, დამიბარა და დიდი "რეჩი" წამიკითხა იმის შესახებ, რომ სამშობლოს მოღალატეთა და საზოგადოების ხორცმეტთა მოშორება, სასჯელის აღსრულება და სიკვდილით დასჯა ჩვენი უშუალო მოვალეობაა და რა ვიცი, ათასი ლამაზ-ლამაზი, მაღალფარდოვანი სიტყვა წარმოთქვა და ბოლოს მკითხა: რას იზამ, - შეძლებ, რომ სასიკვდილო განაჩენი სისრულეში მოიყვანოო? - ე.ი. ხალხი უნდა დავხვრიტო-მეთქი? - ვკითხე. თავი დამიქნია... სამი დღე ვიფიქრე, შემდეგ დავთანხმდი, ოღონდ იმ პირობით, რომ ამის შესახებ ვერც ჩემი ოჯახი და ვერც სხვა, ვერაფერს გაიგებდა.
- ცოლი გყავდათ?
- დიახ, რუსი გოგონა შემიყვარდა, ჩემთან ერთად მუშაობდა იმ ქარხანაში, სადაც ომის შემდგომ ვმსახურობდი. ერთი შვილიც შეგვეძინა, ვაჟი...
- თუ გახსოვთ პირველი მსჯავრდებული, რომელიც დახვრიტეთ?
- მახსოვს, გუშინდელი დღესავით მახსოვს... ახალგაზრდა ბიჭი იყო, თითქმის უწვერულვაშო. პატიმრებს ნომრებით ვიძახებდით, მათ გვარებს არ ვკითხულობდი, არც ვეკონტაქტებოდი, თუმცა, ჩემთან ერთად კიდევ ორი ჯალათი მუშაობდა და ისინი მათი ბიოგრაფიული წვრილმანებითაც კი ინტერესდებოდნენ. მე რომ რომელიმე პატიმარი გამეცნო, შემდეგ ვეღარ შევასრულებდი ჩემს მოვალეობას...
- თქვენს პირველ მსხვერპლზე ვსაუბრობდით...
- ჰო, იმას გეუბნებოდით - ნომერი მითხრეს პატიმრის და ინსტრუქტაჟიც ჩამიტარეს. მანამდე კი, პრაქტიკა სხვების დახვრეტის დროს გავიარე. ეს პატიმარი უკვე დამოუკიდებლად უნდა გამომესალმებინა სიცოცხლისათვის. კამერიდან გამოყვანისას არასოდეს ვეუბნებოდით, რომ დასახვრეტად მიგვყავდა – ან ნათესავთან პაემანი იყო მიზეზი, ან უფროსის გამოძახება... სიკვდილმისჯილთა საკნები მიწის ქვეშ მდებარეობდა. გრძელ, ბნელ დერეფნის აქეთ-იქით განლაგებულ ოთახებში უმეტესად, სიწყნარე სუფევდა. გამოვიყვანე ეს პატიმარი, გავიგდე წინ, ვუყურებ მის კეფაზე იმ ადგილს, სადაც იარაღი უნდა მივაბჯინო და ვფიქრობ: არ უნდა შემეცოდოს! – თან, გონებაში წარმოვიდგინე თითქოსდა მის მიერ ჩადენილი საშინელი დანაშაული, რომელიც სინამდვილეში, მხოლოდ ჩემი ფანტაზიის ნაყოფი იყო...
- მაინც, რა წარმოიდგინეთ?
- წარმოვიდგინე, როგორ კლავდა ჩემს შვილს და მის სისხლს სვამდა, წარმოვიდგინე მისი მოთხუპნილი, გასისხლიანებული პირი და ხელები და მივადექით კიდეც ამ ოთახის კარს, სადაც განაჩენი უნდა აღსრულებულიყო. ამ ოთახს იატაკი არ ჰქონდა, მის მაგივრობას ქვიშით სავსე აუზი სწევდა. გავაღე კარი, შევუშვი პატიმარი; ის მიხვდა, რაც უნდა მომხდარიყო და უკან მოხედვა სცადა; უკნიდან თმაში ჩავავლე ხელი, პისტოლეტი კეფაზე მივაბჯინე და გავისროლე. უსულოდ დაეცა. ერთი "კონტროლი" კიდევ გავისროლე და კარი გამოვიხურე. ჩემი საქმე ამით მთავრდებოდა.
- ასე დაწვრილებით რატომ აღმიწერეთ ეს სცენა?
- ამას გონებაში ყოველდღე ვიმეორებ. ალბათ ასობით კაცი მაინც მეყოლება დახვრეტილი, მაგრამ ყოველთვის, პირველი მაგონდება...
- რა განცდა გქონდათ ამის შემდგომ?
- ოთახში მარტო ვიჯექი და ვტიროდი. მანამდე, მეგონა, რომ უფრო იოლად მოვახერხებდი ამას. თურმე ვცდებოდი...
- რომ მოგენდომებინათ, ამ სამსახურიდან ვერ წამოხვიდოდით?
- ვერა, უკვე მაგრად ვყავდი ჩაჭერილი ამ სისტემას, არც მე გამახარებდნენ და არც ჩემს ოჯახს...
- თუ დაგიყენებიათ საკუთარი თავი იმ პატიმრების ადგილზე?
- ხშირად მიფიქრია – მათ ახლობლებს რომ ჩემი თავი ჩაუვარდეთ ხელში, დიდი სიამოვნებით ნაწილ-ნაწილ ამკუწავენ-მეთქი... პატიმრები ხშირად, საქმეს "აწყობდნენ" რომ მე დამეხვრიტა: იმედგადაწურულები, იმასღა ამბობდნენ - ამ კაცს "ტკბილი" ხელი ჰქონია, ისე გამოგასალმებს წუთისოფელს, ბევრს არ იწვალებო... არ ვიცი, ასე რატომ ფიქრობდნენ, ვისაც დავხვრეტდი, იმათგან ხომ ვერ გაიგებდნენ და...
- თუ უსრულებდნენ ამ თხოვნას?
- არა, ჩვენ ჩვენი გრაფიკი გვქონდა, ყოველ მესემე დღეს მიწევდა მორიგეობა. ვინც იმ დღეს მოხვდებოდა დასავხრეტთა სიაში, მხოლოდ იმათ უწევდათ ჩემი "მომსახურება".
- თუ ყოფილა შემთხვევა, როდესაც სიკვდილმისჯილი შეეწყალებინათ და ზევით, სხვა პატიმრების გვერდით საკანში გადაეყვანათ?
- ძალიან იშვიათად. ბევრი პატიმარი ითხოვდა შეწყალებას, ინსტანციიდან ინსტანციაში დადიოდნენ მათი ახლობლები, მაგრამ უმეტესად, მაინც ვერაფერს აღწევდნენ. ჩემი კოლეგებისგან გამიგონია, რომ ზოგიერთი მათგანი ოთახის ყვავილს ახარებდა იმ ჯურღმულში და ბავშვივით ეფერებოდა... როდესაც რკინის კარში დატანებულ სარკმელს გავხსნიდი, პატიმართა თვალები შიშით შემომცქეროდა. თითოეული მათგანი ფიქრობდა - რომელს გაგვიძახებსო? და თუ მის ნომერს არ ვიტყოდი, ალბათ გულით უხაროდა. თუმცა, რამდენ დღეს ან საათს გასტანდა ეს სიხარული, ღმერთმა უწყოდა მხოლოდ.
- რა ხდებოდა იმის შემდეგ, როცა თქვენს საქმეს გააკეთებდით და კარს გამოიხურავდით?
- სად? ჩემს გულში თუ იმ ოთახში?
- იქ, ოთახში.
- გარდაცვლილ პატიმარს ციხის სასაფლაოზე მარხავდნენ. როდის და როგორ ხდებოდა ეს, არ ვიცი.
- კიდევ რომელიმე მსხვერპლი თუ დაგამახსოვრდათ განსაკუთრებულად?
- კი, ორი ძმა იჯდა, ოღონდ - სხვადასხვა საკანში. ერთ-ერთის დახვრეტა მე მომიწია. როდესაც დერეფანში გამოვიყვანე, ძმას გასძახა: ჩემი დრო უკვე მოვიდა, ბიჭო, არ შეგეშინდეს, იქ, იქ გელოდები და გამაგრდიო!... - ტანში გამცრა. ხელი ვკარი, რომ გაჩუმებულიყო. ფეხები ამიკანკალდა, გულს ბაგაბუგი გაჰქონდა, ანგელოზივით ბიჭი იყო, მაგრამ რას ვიზამდი?!.
- ისე ლაპარაკობთ, თითქოს ქათამი დაკალით...
- ეჰ, რა უნდა ქნა კაცმა... თქვენი გაკიცხვა არაფერია - ღმერთის მეშინია, ღმერთის!..
- თქვენმა მეუღლემ თუ იცოდა რა საქმიანობას ეწეოდით?
- არა, მხოლოდ ის იცოდა, რომ ციხეში ვმუშაობდი... მაგრამ ყველაზე მეტად იმის მეშინოდა, შვილს არ გაეგო. თვრამეტი წლის რომ გახდა, ჯარში წავიდა, შემდეგ, ყველან ღონე ვიხმარე, რომ საქართველოში აღარ დაბრუნებულიყო. ახლაც ყაზახეთში ცხოვრობს. მხოლოდ ორჯერ ვნახე...
- გამოდის, შვილი დაკარგეთ?
- ასე გამოდის, ჯობს, შორს იყოს, ვიდრე აქ და იტანჯოს...
- ღამით კოშმარები არ გაწუხებთ?
- არა, არასდროს დამსიზმრებია ჩემ მიერ დახვრეტილი პატიმარი, არც კოშმარებს შევუწუხებივარ. ერთადერთხელ, ქალი დამესიზმრა, მეხვეწებოდა: შვილს ნუ მომიკლავო. ვიშორებდი და არ მიდიოდა, ფეხებზე მებღაუჭებოდა, ამ დროს გამეღვიძა... არ ვიცი, რომლის დედა იყო, ალბათ იმის, ვინც მეორე დღეს დავხვრიტე...
- მეგობრები თუ გყავთ?
- არა.
- რატომ?
- იმიტომ!..
- მეზობლებს თუ ეკონტაქტებით?
- არა.
- ისინი არ იჩენენ ინტერესს თქვენ მიმართ?
- არ ვიცი...
- თქვენი კოლეგები სად არიან ახლა?
- ერთი დაიღუპა, თავისსავე სახლში დაიწვა. მეორე სად არის, არ ვიცი.
- თუ მეგობრობდით მათთან?
- არა.
- ერთმანეთს თუ ესაუბრებოდით დახვრეტილი პატიმრების შესახებ?
- არა.
- ამდენი უცხო სახეობის ყვავილი საიდან მოიტანეთ?
- შევაგროვე. ხომ გითხარით, რომ ზოგიერთი პატიმარი ოთახის ყვავილებს ახარებდა. ვფიქრობდი: ნეტავ, რად უნდათ-მეთქი? ალბათ ცოცხალი, ბუნების ნაწილი თავის იმედად ესახებოდათ. ჰოდა, გადავწყვიტე, მეც ასე მოვქცეულიყავი. თანაც, ვინმეზე ან რამეზე ხომ უნდა ვიზრუნო?! შვილებივით დავკანკალებ, თუ რომელიმე მათგანმა მოიწყინა ან გახმა, მთელი გულით განვიცდი და მიტირია კიდეც, როდესაც მისი გადარჩენის იმედი გადამწურვია...
- ასეთი კოშმარული ცხოვრება გაიარეთ... როგორ მიაღწიეთ ამ ასაკს?
- ალბათ ღვთის ნებაა ასეთი - დიდხანს ვიცოცხლო, რომ ვიტანჯო და ბოლოს, წამებაში ამომხდეს სული...
- ახლა არ მუშაობთ?
- არა. სიკვდილით დასჯა რომ გაუქმდა, უმუშევარი დავრჩი. თავს პენსიით ვინახავ...
მარი ჯაფარიძე
ჟურნალი "გზა"
#22 29.05.2003