ხატი ქრის­ტი­ა­ნულ რე­ლი­გი­ა­ში იესო ქრის­ტეს, ღვთის­მშობ­ლის, მო­ცი­ქუ­ლე­ბი­სა და წმინ­და­ნე­ბის ფერ­წე­რუ­ლი ან რე­ლი­ე­ფუ­რი გა­მო­სა­ხუ­ლე­ბაა. მარ­თლმა­დი­დე­ბელ ეკ­ლე­სი­ა­ში ხატი ტაძ­რის სიწ­მინ­დეა და ღმერ­თთან ურ­თი­ერ­თო­ბის ერთ-ერთ გზას წარ­მო­ად­გენს. ეკ­ლე­სი­ა­ში უძ­ვე­ლე­სი დრო­ი­დან თაყ­ვანს სცემ­დნენ წმინ­და გა­მო­სა­ხუ­ლე­ბებს. ქრის­ტი­ა­ნო­ბის დევ­ნის შე­წყვე­ტის შემ­დეგ და­ი­წყო ხატ­წე­რის გან­ვი­თა­რე­ბა, IV სა­უ­კუ­ნე­ში კი ხატი სა­ბო­ლო­ოდ დამ­კვიდ­რდა ეკ­ლე­სი­ა­ში, მი­უ­ხე­და­ვად იმ დიდი რე­ლი­გი­უ­რი მოძ­რა­ო­ბი­სა, რო­მე­ლიც ის­ტო­რი­ა­ში ხატ­მებ­რძო­ლე­ო­ბის სა­ხე­ლით არის ცნო­ბი­ლი.

ზო­გი­ერ­თი ხატი სას­წა­ულ­მოქ­მე­დე­ბი­თაა ცნო­ბი­ლი. ასე­თე­ბია: ივე­რი­ის ღვთის­მშო­ბე­ლი, სამ­ხე­ლი­ა­ნი ღვთის­მშო­ბე­ლი, წილკ­ნის, მან­გლი­სის, სი­ო­ნის, ყა­ზა­ნის, იე­რუ­სა­ლი­მის ღვთის­მშო­ბე­ლი, ლო­მი­სის წმინ­და გი­ორ­გი და ბევ­რი სხვა.

ამ­ჯე­რად მინ­და, ჩვენ­ში ბოლო დროს დამ­კვიდ­რე­ბულ ტრა­დი­ცი­ა­ზე ვი­სა­უბ­როთ, რა­საც ოჯა­ხებ­ში ეკ­ლე­სი­ე­ბი­დან ხა­ტე­ბის მიბ­რძა­ნე­ბა ჰქვია.

ლიკა ახვლე­დი­ა­ნი, ლო­მი­სის წმინ­და გი­ორ­გის სა­ხე­ლო­ბის გლ­და­ნის ტაძ­რის მრევ­ლი:

- 8 წლის წინ, მო­ძღვა­რი არ მყავ­და, მაგ­რამ ვი­ცო­დი, რომ ლო­მი­სის წმინ­და გი­ორ­გის სას­წა­ულ­მოქ­მე­დი ხატი ამა­ვე სა­ხელ­წო­დე­ბის ეკ­ლე­სი­ი­დან ოჯა­ხებ­ში დაბ­რძან­დე­ბო­და. მა­შინ ეს შე­და­რე­ბით ახა­ლი ტრა­დი­ცია იყო, რო­მელ­საც სა­ფუძ­ვე­ლი სა­ქარ­თვე­ლოს კა­თო­ლი­კოს-პატ­რი­არ­ქის, ილია II-ის ლოც­ვა-კურ­თხე­ვით ჩა­ე­ყა­რა. ნახ­სე­ნე­ბი ხატი ჩემს ნა­თე­სავ­თა­ნაც მი­აბ­რძა­ნეს და იყო ისე­თი შემ­თხვე­ვე­ბიც, როცა მას მი­რო­ნი სდი­ო­და... სურ­ვი­ლი გა­მიჩ­ნდა, ეს ხატი ჩემ­თან სახ­ლშიც დაბ­რძა­ნე­ბუ­ლი­ყო. იმ პე­რი­ოდ­ში გა­ვი­ცა­ნი მო­ძღვა­რი, რო­მე­ლიც ორ­გა­ნი­ზე­ბას უწევ­და ხა­ტის ტაძ­რი­დან ოჯა­ხებ­ში მიბ­რძა­ნე­ბას (მამა ირაკ­ლი კუ­თხაშ­ვი­ლი დღეს ჩემი მო­ძღვა­რია). იმის შემ­დეგ ეს სიწ­მინ­დე სახ­ლში რამ­დენ­ჯერ­მე, რამ­დე­ნი­მე დღით მეს­ტუმ­რა. ყო­ვე­ლი მისი მობ­რძა­ნე­ბა ჩვე­ნი ოჯა­ხის­თვის უდი­დე­სი დღე­სას­წა­უ­ლია... ასეთ დროს ჩვენ­თან მის მო­სა­ლო­ცად, მე­ზობ­ლე­ბი, ნა­თე­სა­ვე­ბი, უცხო ადა­მი­ა­ნე­ბი მო­დი­ან ხოლ­მე. რაც მეტი ადა­მი­ა­ნი მოვა და გუ­ლით მო­ი­ლო­ცავს, მის­თვი­საც კარ­გია და სა­ერ­თოდ, დიდი მად­ლია. ეს ტრა­დი­ცია ზო­გა­დად, ქრის­ტი­ა­ნე­ბის და­ახ­ლო­ე­ბას უწყობს ხელს. ამ დროს სახ­ლიც იკურ­თხე­ბა... მამა ხში­რად აღ­ნიშ­ნავს, - რო­დე­საც ეს ხატი ჩვენ­თა­ნაა დაბ­რძა­ნე­ბუ­ლი, ასე მგო­ნია, წმინ­და გი­ორ­გი გვსტუმ­რობს და იმ პე­რი­ოდ­ში ქვე­ყა­ნა რომ და­ინ­გრეს, არაფ­რის მე­ში­ნი­აო. და­ცუ­ლო­ბის შეგ­რძნე­ბა აქვს. იმ დროს ყვე­ლა გა­ხა­რე­ბუ­ლია და ცდი­ლობს, უფრო უკე­თე­სი იყოს, ვიდ­რე სხვა დროს არის. ყვე­ლა კრძალ­ვი­თაა სავ­სე და არა­ფერს აშა­ვებს... ყო­ველ­დღე ხა­ტის წი­ნა­შე იკი­თხე­ბა და­უჯ­დო­მე­ლი ანუ შე­სა­ბა­მი­სი ლოც­ვა; შე­გიძ­ლია ასე­ვე, ხატ­თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი ლი­ტე­რა­ტუ­რაც წა­ი­კი­თხო, რო­მე­ლიც მას თან დაჰ­ყვე­ბა. წმინ­და გი­ორ­გი ჩვენ­თან პირ­ველ წელს რომ მობ­რძან­და, ის წელი ჩემი წინსვლი­სა და წარ­მა­ტე­ბის აღ­მოჩ­ნდა. ამას ხა­ტის მობ­რძა­ნე­ბას ვუ­კავ­ში­რებთ.

თა­მარ მე­ნაბ­დე, წმინ­და ნი­ნოს სა­ხე­ლო­ბის ტაძ­რის მრევ­ლი:

- 2005 წელი იყო. დიდი მარ­ხვა იწყე­ბო­და. დედა ექიმ­თან ახ­ლო­ბელს გაჰ­ყვა და თვი­თო­ნაც გა­ე­სინ­ჯა. აღ­მოჩ­ნდა, რომ ჯანრ­თე­ლო­ბას­თან და­კავ­ში­რე­ბით სე­რი­ო­ზუ­ლი პრობ­ლე­მა ჰქონ­და. ოპე­რა­ცია გარ­და­უ­ვა­ლი იყო, თან, ბო­ლომ­დე არ ვი­ცო­დით, ეს ოპე­რა­ცია რა შე­დეგს გა­მო­ი­ღებ­და. გვე­ში­ნო­და... ვი­ცო­დი, რომ არ­სე­ბობ­და ღვთის­მშობ­ლის სწრაფლშემსმე­ნე­ლი ხატი, რო­მელ­საც შეს­წევ­და ძალა, სწრა­ფად გა­ნე­კურ­ნა ადა­მი­ა­ნი, ამი­ტომ გა­მიჩ­ნდა იდეა, ჩვე­ნი ოჯა­ხის სა­ხე­ლით და­მე­წე­რი­ნე­ბი­ნა ღვთის­მშობ­ლის სწრაფლშემსმე­ნე­ლი ხატი და ეკ­ლე­სი­ის­თვის შე­მე­წი­რა. თან, ძა­ლი­ან მინ­დო­და, ის ოჯა­ხებ­შიც დაბ­რძა­ნე­ბუ­ლი­ყო, ოღონდ ამ ყვე­ლა­ფერ­ზე, მო­ძღვრის­გან კურ­თხე­ვა მჭირ­დე­ბო­და. მამა რე­ვაზ­მა აზრი მო­მი­წო­ნა, კურ­თხე­ვა მომ­ცა, დამ­ლო­ცა და ჩვე­ნი ტაძ­რის მხატ­ვარს და­მა­კავ­ში­რა... მხატ­ვარს ასე­თი სა­პა­სუ­ხის­მგებ­ლო საქ­მის­თვის მომ­ზა­დე­ბა სჭირ­დე­ბო­და და მთე­ლი მარ­ხვის პე­რი­ო­დი ამას და­უთ­მო. მერე ამის შე­სა­ხებ მრევ­ლმაც შე­ი­ტყო და ადა­მი­ა­ნე­ბი, ვი­საც რამ­დე­ნი შე­ეძ­ლო, ხა­ტის­თვის შე­სა­წი­რავს სწი­რავ­დნენ. ისე მოხ­და, რომ ამ ხა­ტის და­სა­წე­რი თან­ხა თვი­თონ მრევ­ლმა გა­ი­ღო. აღ­დგო­მის შემ­დეგ ხა­ტის შექ­მნა ძა­ლი­ან მალე დას­რულ­და. იმ პე­რი­ოდ­ში დე­დამ ოპე­რა­ცია გა­ი­კე­თა და ღვთის შე­წევ­ნით, ყვე­ლა­ფე­რი კარ­გად დას­რულ­და...

- ახალ­და­წე­რი­ლი სწრაფლშემსმე­ნე­ლი ხატი პირ­ვე­ლად ვის ოჯახ­ში მიბ­რძან­და?

- ხატი პირ­ვე­ლად მამა რე­ვა­ზის ოჯახ­ში მიბ­რძან­და, მერე კი იმ ხალ­ხთან, ვინც შე­მო­წი­რუ­ლო­ბე­ბი გა­ი­ღეს. ვრცე­ლი სია იყო გა­კე­თე­ბუ­ლი... ყვე­ლა აღ­ნიშ­ნავს, რომ თბი­ლი ხა­ტია. მხატ­ვარ­მა მი­თხრა, რომ ის ქარ­თუ­ლი ხატ­წე­რის ნორ­მე­ბის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით შე­ას­რუ­ლა... მოკ­ლედ, ის ყვე­ლას უყ­ვარს და ამ­ბო­ბენ, რომ ოჯა­ხებ­ში დიდი სით­ბო შე­აქვს. არა­ერ­თი სას­წა­უ­ლიც მო­უხ­დე­ნია... ერთხელ ჩვე­ნი მრევ­ლის წევ­რმა სხვა ტაძ­რი­დან მო­იყ­ვა­ნა სა­ო­ცა­რი პრობ­ლე­მით დამ­ძი­მე­ბუ­ლი ადა­მი­ა­ნი, რო­მელ­მაც ითხო­ვა, ხატი გა­მა­ტა­ნე­თო, და წა­აბ­რძა­ნა. ერთ კვი­რა­ში და­მი­რე­კა და მი­თხრა, - ისე­თი სას­წა­უ­ლე­ბი მო­ახ­დი­ნა, გთხოვ, ორი კვი­რა კი­დევ და­მი­ტო­ვო­თო...

- რო­გორც ვიცი, მას მი­რო­ნიც სდი­ო­და.

- ხატი შექ­მნი­დან დიდ­ხანს დაბ­რძან­დე­ბო­და ოჯა­ხებ­ში ისე, რომ მე თვი­თონ შინ არც მი­მიბ­რძა­ნე­ბია. მერე რო­გორ­ღაც მი­ვე­ცი თავს ამის უფ­ლე­ბა და სწო­რედ მა­შინ, მი­რო­ნი წარ­მოს­დინ­და... ვი­საც ამის არ სჯე­რა, გა­უ­ჭირ­დე­ბა გა­გე­ბა, მაგ­რამ ვინც მორ­წმუ­ნეა, ის გა­ი­გებს, რა­საც ვამ­ბობ. ეს ყვე­ლა­ფე­რი ამო­უც­ნო­ბი რამ არის, ნამ­დვი­ლი სას­წა­უ­ლია... ისე, რაც შე­ე­ხე­ბა მი­რონ­დე­ნას, სახ­ლში ამ ხა­ტის მიბ­რძა­ნე­ბამ­დე ეკ­ლე­სი­ი­დან სხვა ხა­ტიც (წმ. იო­ა­კი­მე­სა და წმ. ანას) მი­მიბ­რძა­ნე­ბია და მი­რო­ნი მა­საც გად­მო­უ­ვი­და. იმ პე­რი­ოდ­ში არა მარ­ტო მას, არა­მედ სახ­ლში ჩემს ყვე­ლა ხატს და­ე­დი­ნა მი­რო­ნი... გარ­და ამი­სა, კი­დევ ერთი სა­ო­ცა­რი რამ მოხ­და: ჩემი სა­წო­ლის გა­და­სა­ფა­რე­ბელს ჯვრე­ბი გა­მო­ე­სა­ხა. ჯვრე­ბით ისე მო­ი­ჭე­და, რო­გორც ცა - ვარ­სკვლა­ვე­ბით.

- რო­გორ გა­მო­ი­ყუ­რე­ბო­და?

- წარ­მო­იდ­გი­ნეთ, ცხი­მი რომ და­ე­ცე­მა ქსო­ვილს, გა­რეგ­ნუ­ლად ასეთ შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბას ტო­ვებ­და. მო­ძღვარ­მა მი­თხრა, - ასე­თი რა­ღა­ცე­ბის გამო ხიბლში არ უნდა ჩა­ვარ­დე, არ უნდა ჩათ­ვა­ლო, რაკი შენს თავს ასე­თი რა­ღა­ცე­ბი ხდე­ბა, სხვე­ბის­გან რა­ი­მე­თი გა­მორ­ჩე­უ­ლი ხარ; არც სა­სო­წარ­კვე­თი­ლე­ბა­ში უნდა ჩა­ვარ­დე, ეს ყვე­ლა­ფე­რი უბე­დუ­რე­ბის ნიშ­ნად არ აღიქ­ვა; ფაქ­ტია, რომ ღმერ­თი რა­ღა­ცას მი­გა­ნიშ­ნებს, გაფრ­თხი­ლებს, რომ მე­ტად გაძ­ლი­ერ­დე რწმე­ნა­შიო. სხვა­თა შო­რის, ხა­ტე­ბის მი­რონ­დე­ნა­სა და ჯვრე­ბის გა­მო­სახ­ვას მოჰ­ყვა ის გან­საც­დე­ლი, რო­მე­ლიც დე­დის ავად­მყო­ფო­ბის სა­ხით გვეწ­ვია... იმ ყვე­ლაფ­რის შემ­დეგ მუ­შა­ო­ბა და­ვი­წყე. მი­რონ­მდი­ნა­რე ხა­ტე­ბი ცოტა უყუ­რა­დღე­ბოდ მი­ვა­ტო­ვე, კან­დე­ლი კი სულ ენთო მათ­თან. მოკ­ლედ, არ ვიცი რო­გორ, მაგ­რამ ხა­ტე­ბის კუ­თხე­ში ხან­ძა­რი გაჩ­ნდა და ბევ­რი და­იწ­ვა. თუმ­ცა იმ დამ­წვა­რი ხა­ტე­ბი­დან მი­რონ­დე­ნა რა­ღაც პე­რი­ო­დის გან­მავ­ლო­ბა­ში მა­ინც გრძელ­დე­ბო­და...

და­ვით გო­ცი­რი­ძე, წმინ­და სა­მე­ბის (ძვე­ლი) ტაძ­რის დე­კა­ნო­ზი:

- რო­გორც ვიცი, სა­ქარ­თვე­ლო­ში ამ ტრა­დი­ცი­ას ჩვე­ნი კა­თო­ლი­კოს-პატ­რი­არ­ქის, ილია II-ის კურ­თხე­ვით ჩა­ე­ყა­რა სა­ფუძ­ვე­ლი. ეს ალ­ბათ მომ­დი­ნა­რე­ობს სა­ხა­რე­ბი­დან, იე­სოს სი­ტყვე­ბი­დან: "შე­იკ­რი­ბოს ორი ან სამი კაცი ჩემ­და სა­სა­უბ­როდ და მე მათ­თან ვარ"... ეკ­ლე­სი­ის ხა­ტის მოძ­რა­ო­ბას სხვა­დას­ხვა ოჯახ­ში, ოჯა­ხურ სიმ­შვი­დეს უწყობს ხელს. ამას­თან, იმ პე­რი­ოდ­ში მო­ძღვა­რი სახ­ლსაც აკურ­თხებს (სახ­ლი წე­ლი­წად­ში სამ-ოთხჯერ უნდა იკურ­თხოს; ჩა­ნა­წე­რიც არ­სე­ბობს კურ­თხე­ვან­ში: არა­სა­სურ­ვე­ლი სტუ­მა­რიც რომ გეწ­ვი­ოს, მა­ში­ნაც კი აკურ­თხე) - ეს რამ­ხე­ლა რა­მეს ნიშ­ნავს! სახ­ლი ხომ თა­ვის­თა­ვად, ყო­ვე­ლი ადა­მი­ა­ნის­თვის ეკ­ლე­სია და სიწ­მინ­დეა!

და­სა­ნა­ნია, რომ დღეს ის ახალ­გაზ­რდა, ენერ­გი­ით სავ­სე თა­ო­ბა, რო­მელ­საც ხვა­ლინ­დე­ლი სა­ქარ­თვე­ლოს მო­მა­ვა­ლი ჰქვია, ზოგ­ჯერ ისე­თი არა­სა­სურ­ვე­ლი საქ­მე­ე­ბის კე­თე­ბით არის და­კა­ვე­ბუ­ლი, რო­მე­ლიც არც კა­ცის­გან და არც ღმერ­თის­გან არ არის მო­წო­ნე­ბუ­ლი... რო­დე­საც ოჯახ­ში ხატი მობ­რძან­დე­ბა, მე­ზობ­ლე­ბი, ნა­თე­სა­ვე­ბი, ახ­ლობ­ლე­ბი მო­დი­ან, იკ­რი­ბე­ბი­ან და ხატს და­უჯ­დო­მელს თუ პა­რაკ­ლისს უკი­თხა­ვენ, სა­უბ­რო­ბენ წმინ­დან­თა ცხოვ­რე­ბა­ზე, ქრის­ტე­ზე, ღმერ­თზე და მად­ლით იმუხ­ტე­ბი­ან. ამ დროს სი­კე­თე წარ­მო­იქ­მნე­ბა. ასე­თი ფორ­მით ლოც­ვა მი­ზან­შე­წო­ნი­ლია და სუ­ლის­თვის სა­სარ­გებ­ლოა. სუ­ლის სა­ცხო­ნე­ბე­ლია. ყო­ვე­ლი წუთი უფ­ლის წი­ნა­შე თით­ქმის დათ­ვლი­ლია. ადა­მი­ა­ნის ცხოვ­რე­ბა სა­მა­რა­დი­სო არ არის, აქ ხომ დრო­ე­ბით ვართ! ამი­ტომ დრო ღვთის დი­დე­ბა­ში, კე­თი­ლი საქ­მე­ე­ბის კე­თე­ბა­სა და ათი მცნე­ბის შეს­რუ­ლე­ბა­ში უნდა გა­ვა­ტა­როთ, რად­გა­ნაც ეს გზაა სწო­რედ მა­ცხო­ნე­ბე­ლი.

ლალი ფა­ცია

ჟურ­ნა­ლი ”გზა”

(გა­მო­დის ხუთ­შა­ბა­თო­ბით)