"ძლივს გა­და­ვურ­ჩით 90-იანი წლე­ბის ქარ­თულ-აფხა­ზურ მოვ­ლე­ნებს. რამ­დე­ნი­მე წლის შემ­დეგ ისევ გან­მე­ორ­და. კარ­გა ხანს მი­ტო­ვე­ბუ­ლი გვქონ­და სახლ-კარი, ნა­თე­სა­ვებს შე­ვა­ფა­რეთ თავი, მაგ­რამ მთე­ლი ცხოვ­რე­ბა სხვის სახ­ლში ხომ ვერ გა­ვა­ტა­რებ­დით და რო­დე­საც სი­ტუ­ა­ცია ჩა­წყნარ­და, ისევ დავ­ბრუნ­დით. ღამე, შე­მო­ვარ­დნე­ბის გვე­ში­ნო­და და ხან ბე­ღელ­ში გვე­ძი­ნა, ხა­ნაც - ბო­სელ­ში. მერე თან­და­თან მო­ვერ­გეთ სი­ტუ­ა­ცი­ას... ვერ მი­ვა­ტო­ვეთ სახ­ლი. გა­ვუ­ძე­ლით, შე­ვე­გუ­ეთ და რო­გორ­ღაც დავ­რჩით. ახლა გვე­უბ­ნე­ბი­ან, - უნდა წახ­ვი­დე­თო... სად, - არ აკონ­კრე­ტე­ბენ..." - ამ­ბობს გა­ლის რა­ი­ო­ნის სო­ფელ ჭუ­ბურ­ხინ­ჯში მცხოვ­რე­ბი, 54 წლის ვა­ლე­რი, რომ­ლის თქმი­თაც, ად­გი­ლობ­რი­ვი მო­სახ­ლე­ო­ბა გა­სახ­ლე­ბის შე­სა­ხებ სი­ტყვი­ე­რად გა­აფრ­თხი­ლეს.

გა­ლის რა­ი­ო­ნის ენ­გუ­რის სა­ნა­პი­რო ზო­ლის მო­სახ­ლე­ო­ბის მო­სა­ლოდ­ნე­ლი აყ­რის შე­სა­ხებ, ინ­ფორ­მა­ცია რამ­დე­ნი­მე წლის წინ გავ­რცელ­და. მა­შინ სა­უ­ბა­რი იყო სა­საფ­ლა­ო­ე­ბის გა­უქ­მე­ბა­ზეც, რა­საც გა­ლე­ლე­ბის დიდი პრო­ტეს­ტი მოჰ­ყვა... ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბის თქმით, მა­შინ ეს პრო­ექ­ტი და­უ­ფი­ნან­სებ­ლო­ბის გამო ჩა­ვარ­და. გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი ინ­ფორ­მა­ცი­ით, ამ­ჯე­რად ინი­ცი­ა­ტი­ვა რუ­სულ მხა­რეს ეკუთ­ვნის და შე­სა­ბა­მი­სად, მათ მიერ უნდა და­ფი­ნანსდეს. იმ ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე, სა­დაც ახლა გა­ლის ე.წ. სა­ზღვრის­პი­რა სოფ­ლე­ბია გან­თავ­სე­ბუ­ლი, რუ­სუ­ლი სამ­ხედ­რო­ე­ბის ბა­ზე­ბი და მათი სა­ცხოვ­რე­ბე­ლი აშენ­დე­ბა. აფხა­ზუ­რი მხა­რე მხო­ლოდ შუ­ა­მავ­ლის ფუნ­ქცი­ას შე­ი­თავ­სებს. მო­სახ­ლე­ო­ბის ინ­ფორ­მა­ცი­ით, პრო­ექ­ტის მი­ზა­ნი, სა­ქარ­თვე­ლო­სა და აფხა­ზეთს შო­რის სა­ზღვრის გან­მტკი­ცე­ბა და ოჩამ­ჩი­რის რა­ი­ო­ნის გა­მო­ცო­ცხლე­ბაა, რო­მე­ლიც აფხა­ზე­თის ხელ­მძღვა­ნე­ლო­ბის­თვის დღემ­დე მო­უგ­ვა­რე­ბელ პრობ­ლე­მად რჩე­ბა, რო­გორც ყვე­ლა­ზე აუთ­ვი­სე­ბე­ლი, გა­ვე­ლუ­რე­ბუ­ლი და ჩამ­კვდა­რი ტე­რი­ტო­რია... აი რას გვიყ­ვე­ბი­ან ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბი, გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი საფრ­თხის შე­სა­ხებ:

მი­რი­ა­ნი, 43 წლის, გა­ლის რა­ი­ო­ნის სო­ფელ ჭუ­ბურ­ხინ­ჯის მკვიდ­რი:

- ჩვენს სო­ფელ­ში ყვე­ლა­ზე მეტი რუსი სამ­ხედ­როა და დღი­თი დღე უფრო მეტ ტე­რი­ტო­რი­ას ით­ვი­სე­ბენ. თა­ვი­დან გვი­ხა­რო­და კი­დეც მათი გა­მო­ჩე­ნა, რად­გან შე­ი­ა­რა­ღე­ბუ­ლი აფხა­ზე­ბის­გან გვი­ცავ­დნენ და ცდი­ლობ­დნენ, ჩვე­ნი კე­თილ­გან­წყო­ბა მო­ე­პო­ვე­ბი­ნათ. მერე კი, თან­და­თან თა­ვად გახ­დნენ სა­შიშ­ნი, - ყველ­გან რუ­სუ­ლი ტექ­ნი­კა დგას და ყო­ველ­დღე უფრო მეტი შე­მოჰ­ყავთ. რამ­დე­ნი­მე ხნის წინ, სოფ­ლის ხელ­მძღვა­ნე­ლო­ბამ გა­მოგ­ვი­ცხა­და, - ცოტა ხან­ში აქა­უ­რო­ბის და­ტო­ვე­ბა მო­გი­წევ­თო. მა­თი­ვე თქმით, მუ­შავ­დე­ბა პრო­ექ­ტი, რომ­ლის მი­ხედ­ვი­თაც, ერთი მხრივ, აფხა­ზე­თის ხელ­მძღვა­ნე­ლო­ბამ ოჩამ­ჩი­რის გა­მო­ცო­ცხლე­ბა­ზე უნდა იზ­რუ­ნოს, ხოლო მე­ო­რე მხრივ, რუ­სე­თის ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის, კონ­კრე­ტუ­ლად, თავ­დაც­ვის სა­მი­ნის­ტროს ინ­ტე­რე­სე­ბი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, გა­ლის რა­ი­ონ­ში ისე­თი ბაზა გა­ნა­თავ­სეს, სა­ი­და­ნაც აფხა­ზეთ­ში დის­ლო­ცი­რე­ბულ სამ­ხედ­რო ნა­წი­ლებს გა­ა­კონ­ტრო­ლებს.

- რო­გორც მივ­ხვდი, გა­სახ­ლე­ბის შემ­თხვე­ვა­ში, ოჩამ­ჩი­რე­ში მო­გი­წევთ ცხოვ­რე­ბა?..

- დიახ, ასე­თი ინ­ფორ­მა­ცია გავ­რცელ­და. ოჩამ­ჩი­რე მათ­თვის აუ­ღე­ბელ ცი­ხე­სი­მაგ­რედ რჩე­ბა. ად­გი­ლი, რო­მე­ლიც არც სო­ფე­ლია და არც ქა­ლა­ქი, თავ­ზე ხე­ლა­ღე­ბუ­ლი კრი­მი­ნა­ლე­ბის თავ­შე­სა­ფა­რია. ამ­ბო­ბენ, რომ გალ­ში თხი­ლი­სა და ციტ­რუ­სის ბიზ­ნე­სი, ოჩამ­ჩი­რე­ლი კრი­მი­ნა­ლე­ბის მიერ კონ­ტროლ­დე­ბა. იქი­დან­ვე იგეგ­მე­ბა აფხა­ზე­თის და­ნარ­ჩენ ქა­ლა­ქებ­ში გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლი ტუ­რის­ტუ­ლი ბიზ­ნე­სის რე­კე­ტი. ოჩამ­ჩი­რე­ლი ე.წ. ავ­ტო­რი­ტე­ტე­ბი, აშ­კა­რად ნა­დი­რო­ბენ რუს ბიზ­ნეს­მე­ნებ­ზე და ყვე­ლა­ნა­ი­რად ცდი­ლო­ბენ, მათ ფეხი არ მო­ი­კი­დონ, რაც რუ­სე­თის ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის გუ­ლის­წყრო­მას იწ­ვევს, რად­გან ეჭვი აქვთ, რომ გავ­ლე­ნი­ა­ნი აფხა­ზი კრი­მი­ნა­ლე­ბი და ად­გი­ლობ­რი­ვი ხელ­მძღვა­ნე­ლო­ბა შე­თან­ხმე­ბუ­ლად მოქ­მე­დე­ბენ... აი, ამ აწე­წი­ლი სი­ტუ­ა­ცი­ის და­ლა­გე­ბა, აფხა­ზე­თი­სა და რუ­სე­თის ხე­ლი­სუფ­ლე­ბას ჩვე­ნი ხე­ლით უნდა, რად­გან მი­აჩ­ნი­ათ, რომ ამ შემ­თხვე­ვა­ში დაც­ლი­ლი ოჩამ­ჩი­რე ჩვენ მიერ შე­ივ­სე­ბა და თან­და­თან გან­დევ­ნი­ან კრი­მი­ნალს და მის გა­კონ­ტრო­ლე­ბას შეძ­ლე­ბენ. ოჩამ­ჩი­რეს შე­ფა­რე­ბულ ე.წ. კრი­მი­ნა­ლურ ავ­ტო­რი­ტე­ტებს შო­რის, ქარ­თვე­ლე­ბიც არი­ან, რომ­ლებ­საც უფრო ფარ­თო სა­ნაც­ნო­ბო წრე ჰყავთ და რუსი ჩი­ნოვ­ნი­კე­ბის წი­ნა­აღ­მდეგ, აფხა­ზებ­თან ერ­თად მოქ­მე­დე­ბენ. სო­ხუმ­სა და აფხა­ზე­თის სხვა ქა­ლა­ქებ­ში, ბიზ­ნე­სის კე­თე­ბით და­ინ­ტე­რე­სე­ბულ უცხო­ე­ლებს ეს ყვე­ლა­ზე მე­ტად აფერ­ხებთ და აში­ნებთ... აფხა­ზე­თის ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა მი­იჩ­ნევს, რომ თუ რუ­სე­თის დახ­მა­რე­ბით სა­ქარ­თვე­ლოს­თან სა­ზღვარს ჩა­კე­ტავს, კრი­მი­ნალს თან­და­თან ალაგ­მავს. არ­სე­ბობს კი­დევ ერთი მო­საზ­რე­ბა, - სა­ზღვრის­პი­რა სოფ­ლე­ბის მო­სახ­ლე­ო­ბის ოჩამ­ჩი­რე­ში ჩა­სახ­ლე­ბის შემ­თხვე­ვა­ში, ეს რა­ი­ო­ნი ეკო­ნო­მი­კუ­რად მალე ისე­თი­ვე ძლი­ე­რი გახ­დე­ბა, რო­გორც ახლა, მათი თქმით, გა­ლია. ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბი სოფ­ლის მე­ურ­ნე­ო­ბის პრო­დუქტს ზუგ­დი­დის ბა­ზარ­ზე კი არ გად­მო­ვა­პა­რებთ, ად­გი­ლობ­რივ ბა­ზარ­ზე გა­ვი­ტანთ, ეს აფხა­ზე­თის ეკო­ნო­მი­კის­თვის მომ­გე­ბი­ა­ნი იქ­ნე­ბა.

ემა, 36 წლის, სო­ფელ სა­ბე­რი­ოს მკვიდ­რი:

- ჩვენც გვი­თხრეს გა­სახ­ლე­ბის შე­სა­ხებ... გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი ინ­ფორ­მა­ცი­ით, ფუ­ლა­დი კომ­პენ­სა­ცია იქ­ნე­ბა ან ალ­ტერ­ნა­ტი­უ­ლი ფარ­თო­ბიო, მაგ­რამ არ­ჩე­ვა­ნი თა­ვად უნდა გა­ვა­კე­თოთ თუ - არა, ეს არ უთ­ქვამთ. უბ­რა­ლოდ, გვი­თხრეს, შე­ე­ცა­დეთ, რუ­სუ­ლი პას­პორ­ტე­ბი დრო­უ­ლად აი­ღო­თო. არ ვიცი, რას გა­დავ­წყვეტთ, თუ გა­სახ­ლე­ბა მოხ­დე­ბა, მაგ­რამ იძუ­ლე­ბით თუ გაგ­ვა­სახ­ლეს, ვიცი, რომ რუ­სე­თის მო­ქა­ლა­ქე­ო­ბას ძა­ლი­ან ბევ­რი აი­ღებს პენ­სი­ის გამო. თუ ადა­მი­ა­ნე­ბი მი­წის გა­რე­შე დარ­ჩნენ, ახა­ლი ცხოვ­რე­ბის და­წყე­ბამ­დე არ­სე­ბო­ბა სჭირ­დე­ბათ, მით უფრო, აფხა­ზეთ­ში, სა­დაც ყვე­ლა­ფე­რი ძვი­რია. ამი­ტომ ცდი­ლობს ხალ­ხი, ზუგ­დიდ­ში გა­და­პარ­ვას, მაგ­რამ ეს ხშირ შემ­თხვე­ვა­ში, ძა­ლი­ან ძვი­რი უჯ­დე­ბათ.

- ე.წ. აფხა­ზი სა­მარ­თალ­დამ­ცვე­ლე­ბის მხრი­დან, მათი და­კა­ვე­ბის ფაქ­ტებს გუ­ლის­ხმობთ?

- დიახ, ჩემი ორი მე­ზო­ბე­ლი ქალი, ე.წ. სა­ზღვრის უკა­ნო­ნო გა­დაკ­ვე­თის ბრალ­დე­ბით, ახ­ლაც და­კა­ვე­ბუ­ლი ჰყავთ. უკვე თვე­ზე მე­ტია, 2 ათას რუბ­ლის ოდე­ნო­ბით ჯა­რი­მის გა­დახ­დას სთხო­ვენ... ბოლო დროს ძა­ლი­ან გარ­თულ­და და გამ­კაცრ­და მი­მოს­ვლა.

- რას აპი­რებთ?

- არ ვი­ცით... ენ­გურს გაღ­მა უამ­რა­ვი ნა­თე­სა­ვი მყავს, მაგ­რამ ახლა ყვე­ლას თა­ვი­სი საზ­რუ­ნა­ვი აქვს. მე­რამ­დე­ნედ უნდა "და­ვეს­ხათ თავს" ეს დევ­ნი­ლე­ბი?! ისი­ნიც ხომ ცოდ­ვე­ბი არი­ან? თუ მი­წის ფარ­თო­ბით დაგ­ვაკ­მა­ყო­ფი­ლეს და ცოტა თან­ხი­თაც დაგ­ვეხ­მარ­ნენ, ალ­ბათ ძა­ლი­ან ბევ­რი წავა ოჩამ­ჩი­რე­ში.

- ფუ­ლა­დი კომ­პენ­სა­ცი­ის მი­ღე­ბის შემ­თხვე­ვა­ში, ენ­გურს აქეთ გად­მოს­ვლა­ზე არ გი­ფიქ­რი­ათ?

- არა. იყო სა­უ­ბა­რი ამის შე­სა­ხებ, მაგ­რამ ასე თქვეს, - დახ­მა­რე­ბას მხო­ლოდ ისი­ნი მი­ი­ღე­ბენ, ვინც ე.წ. სა­სა­ზღვრო ზოლ­ში მოხ­ვდა და სა­კუ­თა­რი სურ­ვი­ლით, აფხა­ზე­თის ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე გა­აგ­რძე­ლებს ცხოვ­რე­ბას. ვინც სა­ქარ­თვე­ლო­ში ან თუნ­დაც სხვა ქვე­ყა­ნა­ში წავა სა­ცხოვ­რებ­ლად, ვე­რა­ნა­ირ კომ­პენ­სა­ცი­ას ვერ მი­ი­ღებ­სო...

- ვისი ინი­ცი­ა­ტი­ვით და­ერ­ქვა იმ მო­ნაკ­ვეთს "სა­სა­ზღვრო ზოლი"?

- ეს აფხა­ზე­თის ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის მიერ დად­გე­ნი­ლი გან­სა­ზღვრე­ბაა და კარ­გა ხა­ნია, ამ ტე­რი­ტო­რი­ას ასე მო­იხ­სე­ნი­ე­ბენ... ოჩამ­ჩი­რე­ში ახლა ყვე­ლა­ფე­რი ჩამ­კვდა­რია და იმე­დოვ­ნე­ბენ, რომ ჩვე­ნი იქ ჩა­სახ­ლე­ბის შემ­თხვე­ვა­ში, თან­და­თან შე­იც­ვლე­ბა სი­ტუ­ა­ცია, ინფრას­ტრუქ­ტუ­რა აღ­დგე­ბა ან ახ­ლი­დან შე­იქ­მნე­ბა... სა­ცხოვ­რე­ბე­ლი ად­გი­ლის კი­დევ ერთხელ შეც­ვლა ად­ვი­ლი არ არის, მაგ­რამ თუ არ­ჩე­ვა­ნი არ დაგ­ვი­ტო­ვეს, მოგ­ვი­წევს დავ­თან­ხმდეთ, რად­გან პი­რა­დად მე და ჩემ­მა ოჯახ­მა, უკვე ორ­ჯერ გა­მოვ­ცა­დეთ დევ­ნი­ლო­ბა და სხვის სახ­ლში ცხოვ­რე­ბა. ერთი წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში ნა­თე­სა­ვე­ბის სახ­ლში ვცხოვ­რობ­დით და იმ­დე­ნად ცუ­დად ვგრძნობ­დი თავს, სი­ცო­ცხლე არ მინ­დო­და. ასე რომ, სხვი­სი არ ვიცი და მე და ჩემი შვი­ლე­ბი ისევ კარ­და­კარ სი­ა­რულს არ ვა­პი­რებთ.

- კი, მაგ­რამ ვიცი, რომ ენ­გურს აქეთ უამ­რა­ვი ქარ­თვე­ლი ნა­თე­სა­ვი გყავთ.

- დიახ, მაგ­რამ უბ­რა­ლოდ სხვა არ­ჩე­ვა­ნი არ გვაქვს. ჩემი და-ძმა ქარ­თულ სოფ­ლებ­ში ცხოვ­რობს და მა­თაც კი მოვ­წყდე­ბი. სწო­რედ ეს უნდა აფხა­ზე­თის ხელ­მძღვა­ნე­ლო­ბას, რომ დავ­შორ­დეთ და­ნარ­ჩენ სა­ქარ­თვე­ლოს... ოფი­ცი­ა­ლურ საშვს აი­ღებთ, რო­მე­ლიც ქარ­თუ­ლი ვა­ლუ­ტით 6 ლა­რამ­დე ღირს და სა­ქარ­თვე­ლო­ში წახ­ვალ­თო.

- თქვეს, რომ რამ­დე­ნი­მე სო­ფელ­ში ტექ­ნი­კა გა­მოჩ­ნდა და მი­ტო­ვე­ბუ­ლი ნა­სახ­ლა­რე­ბის დან­გრე­ვას აპი­რე­ბენ. თქვენ­თან?..

- არა, ჯერ­ჯე­რო­ბით მხო­ლოდ აზომ­ვი­თი სა­მუ­შა­ო­ე­ბი ჩა­ა­ტა­რეს. ოფი­ცი­ა­ლუ­რად არა­ვის არა­ფე­რი უთ­ქვამს. რა­ღაც ტექ­ნი­კუ­რი სა­მუ­შა­ო­ე­ბი ტარ­დე­ბა სოფ­ლის გა­ნა­პი­რას, მაგ­რამ იქ და­სახ­ლე­ბუ­ლი პუნ­ქტი არ არის. ჯა­რის­კა­ცე­ბი მუ­შა­ობ­დნენ და გვი­თხრეს, - რა­ღა­ცას აშე­ნე­ბე­ნო.

გოჩა რა­ტი­ა­ნი, შს სა­მი­ნის­ტროს სა­ინ­ფორ­მა­ციო-ანა­ლი­ტი­კუ­რი დე­პარ­ტა­მენ­ტის დი­რექ­ტო­რი:

- თუ გა­ლის რა­ი­ონ­ში ენ­გუ­რის სა­ნა­პი­რო ზოლ­ზე მო­სახ­ლე­ო­ბას აყ­რი­ან, ქარ­თუ­ლი მხა­რე ამ უკა­ნო­ნო ქმე­დე­ბის აღ­საკ­ვე­თად ყო­ველ­გვარ დიპ­ლო­მა­ტი­ურ გზას გა­მო­ი­ყე­ნებს. თუმ­ცა ში­ნა­გან საქ­მე­თა სა­მი­ნის­ტრო ამ ეტაპ­ზე აღ­ნიშ­ნულ ინ­ფორ­მა­ცი­ას არ ფლობს და არც ადას­ტუ­რებს. ჩვენ თვალ­ყურს ვა­დევ­ნებთ იქ მიმ­დი­ნა­რე მოვ­ლე­ნებს და ამის შე­სა­ხებ ინ­ფორ­მა­ცია არ მიგ­ვი­ღია.

- რა მე­ქა­ნიზ­მის გა­მო­ყე­ნე­ბა შე­უძ­ლია ქარ­თულ მხა­რეს პრე­ვენ­ცი­ის სა­ხით?

- ჩვენ გვექ­ნე­ბა მკაც­რი რე­აქ­ცია და ვი­მე­ო­რებ, ყვე­ლა დიპ­ლო­მა­ტი­ურ გზა­სა და სა­ერ­თა­შო­რი­სო ბერ­კეტს გა­მო­ვი­ყე­ნებთ, რათა ეს არ და­ვუშ­ვათ.

შე­რი­გე­ბი­სა და სა­მო­ქა­ლა­ქო თა­ნას­წო­რო­ბის სა­კი­თხებ­ში სა­ხელ­მწი­ფო მი­ნის­ტრი, პა­ა­ტა ზა­ქა­რე­იშ­ვი­ლი:

- ამ ინ­ფორ­მა­ცი­ის სის­წო­რე გა­და­ვა­მოწ­მეთ ად­გი­ლობ­რი­ვებ­თან - გა­ლის რა­ი­ო­ნის სოფ­ლე­ბის მო­სახ­ლე­ო­ბას­თან. ისი­ნი არ ადას­ტუ­რე­ბენ, რომ ტე­რი­ტო­რი­ის დაც­ლის თა­ო­ბა­ზე მათ­თვის ვინ­მეს მი­ე­მარ­თოს. ამ­დე­ნად, ჩვენს ხელთ არ­სე­ბუ­ლი ინ­ფორ­მა­ცი­ით, არ დას­ტურ­დე­ბა, რომ სოფ­ლე­ბის აყრა იგეგ­მე­ბო­დეს.

ლალი პა­პას­კი­რი

ჟურ­ნა­ლი "გზა"

(გა­მო­დის ხუთ­შა­ბა­თო­ბით)