ახ­ლა­ხან და­ის­ტამ­ბა ვერ­მახ­ტის (ჰიტ­ლე­რუ­ლი გერ­მა­ნი­ის შე­ი­ა­რა­ღე­ბუ­ლი ძა­ლე­ბი) ქარ­თუ­ლი ლე­გი­ო­ნის მე­თა­უ­რის, გე­ნე­რალ შალ­ვა მაღ­ლა­კე­ლი­ძის მო­გო­ნე­ბე­ბი, რომ­ლის წი­ნა­სი­ტყვა­ო­ბა და ბო­ლო­სი­ტყვა­ო­ბა ეკუთ­ვნის ცნო­ბილ ქარ­თველ დი­სი­დენტს, თე­ო­ლოგს, ფი­ლო­სო­ფოსს, მწე­რალ­სა და მთარ­გმნელს, ილია ჭავ­ჭა­ვა­ძის ქარ­თულ-ევ­რო­პუ­ლი ინ­სტი­ტუ­ტის პრე­მი­ის ლა­უ­რე­ატს (ა. ბრუ­ნე­რის "ფი­ლო­სო­ფი­ის ძი­რი­თა­დი სა­კი­თხე­ბის" თარ­გმნის­თვის) ვიქ­ტორ რცხი­ლა­ძეს.

- 1970-იან წლებ­ში უკვე სა­ქარ­თვე­ლო­ში მცხოვ­რებ გე­ნე­რალ შალ­ვა მაღ­ლა­კე­ლი­ძეს­თან მი­ახ­ლო­ე­ბაც კი სა­რის­კო იყო. თუ შე­იძ­ლე­ბა, გა­იხ­სე­ნეთ, რა პი­რო­ბებ­ში გი­წევ­დათ მისი ჩა­წე­რა...

- ბა­ტო­ნი შალ­ვა მაღ­ლა­კე­ლი­ძე დი­დუ­ბე­ში ჩემს მე­ზობ­ლად, მო­პირ­და­პი­რე სახ­ლში ცხოვ­რობ­და. ერთხელ, მუშ­თა­ი­დის ბა­ღის გას­წვრივ მი­მა­ვალს, წინ გა­და­ვუ­დე­ქი. გავ­ბე­დე, გა­ვე­ცა­ნი და სა­უბ­რით იქვე, ბაღ­ში გა­და­ვი­ნაც­ვლეთ. ჩემ­თვის, ახალ­გაზ­რდა ის­ტო­რი­კო­სის­თვის, მისი მო­ნა­თხრო­ბი ისე­თი სა­ინ­ტე­რე­სო აღ­მოჩ­ნდა, რომ გა­დავ­წყვი­ტე, ჩა­მე­წე­რა. ბა­ტო­ნი შალ­ვა დამ­თან­ხმდა. ამის­თვის ვი­შო­ვე იმ დრო­ის­თვი­საც ძველ­მო­დუ­რი მაგ­ნი­ტო­ფო­ნი დიდი ბო­ბი­ნე­ბით. ვი­წერ­დი ჩემს ბი­ნა­ში, 1975 წლის ზა­ფხულ­ში, სა­ღა­მოს 5-6 სა­ა­თი­დან დი­ლამ­დე, თით­ქმის ორი კვი­რის გან­მავ­ლო­ბა­ში. ამ ჩა­ნა­წე­რე­ბის გა­კე­თე­ბი­დან არც ისე დიდი ხნის შემ­დეგ, 1976 წელს, ბა­ტო­ნი შალ­ვა გარ­და­იც­ვა­ლა.

- ჩა­ნა­წე­რე­ბის ის ნა­წი­ლი, სა­დაც ბა­ტო­ნი შალ­ვა იხ­სე­ნებ­და იმ­დრო­ინ­დე­ლი პო­ლიტ­პა­ტიმ­რე­ბით სავ­სე მე­ტე­ხის ცი­ხე­ში არ­სე­ბულ გა­უ­საძ­ლის ვი­თა­რე­ბას, გა­ურ­კვე­ველ ვი­თა­რე­ბა­ში და­ი­კარ­გა. რო­გორც ვიცი, ჩა­ნა­წე­რის თა­ო­ბა­ზე იცო­და ზვი­ად გამ­სა­ხურ­დი­ამ, რო­მელ­საც თქვენ­თვის უთ­ქვამს, თუ ბო­ბი­ნებს გად­მომ­ცემთ, ირაკ­ლი კენ­ჭოშ­ვილს (ამ­ჟა­მად პარ­ლა­მენ­ტის წევ­რი - მ.გ.) გა­და­ვა­ტა­ნი­ნებ ქა­ღალ­დზეო...

- ერთი ბო­ბი­ნა, სა­დაც მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი ჩა­ნა­წე­რე­ბია გე­ნერ­ლის მო­გო­ნე­ბე­ბი­დან, გა­ურ­კვე­ველ ვი­თა­რე­ბა­ში და­ი­კარ­გა, მაგ­რამ ამა­ზე ვრცლად სა­უ­ბა­რი არ მსურს. სა­ერ­თოდ, და­ინ­ტე­რე­სე­ბულ მკი­თხველს შე­უძ­ლია, იმ­დრო­ინ­დე­ლი ამ­ბე­ბის შე­სა­ხებ თვი­თონ წა­ი­კი­თხოს "მო­გო­ნე­ბებ­ში". ვი­ტყვი იმას, რომ და­ნარ­ჩენ ჩა­ნა­წე­რებს ჩემი და­პა­ტიმ­რე­ბის შემ­დეგ აწ გან­სვე­ნე­ბულ­მა ბა­ტონ­მა ამი­რან სო­სი­აშ­ვილ­მა, ყო­ფილ­მა ლე­გი­ო­ნერ­მა უპატ­რო­ნა.

- გერ­მა­ნი­ის შე­ი­ა­რა­ღე­ბუ­ლი ძა­ლე­ბის ქარ­თვე­ლი გე­ნერ­ლის მო­გო­ნე­ბე­ბი უნი­კა­ლუ­რი მა­სა­ლაა. პი­რა­დად თქვენ­თვის რა არის მი­ხე­ილ მაღ­ლა­კე­ლი­ძის მო­გო­ნე­ბებ­ში ყვე­ლა­ზე ფა­სე­უ­ლი?

- გე­ნე­რალ მაღ­ლა­კე­ლი­ძის მო­გო­ნე­ბებ­ში თით­ქმის ყვე­ლა­ფე­რი ფა­სე­უ­ლია, გან­სა­კუთ­რე­ბით ის ნა­წი­ლი, რო­მე­ლიც ეხე­ბა მე­ო­რე მსოფ­ლიო ომში ქარ­თვე­ლე­ბის მო­ნა­წი­ლე­ო­ბას გერ­მა­ნულ არ­მი­ა­ში. აუ­ცი­ლებ­ლად უნდა ით­ქვას, რომ მი­უ­ხე­და­ვად ხან­დაზ­მუ­ლო­ბი­სა, - ჩა­წე­რის მო­მენ­ტში გე­ნე­რა­ლი მაღ­ლა­კე­ლი­ძე უკვე 81 წელს გახ­ლდათ მი­ტა­ნე­ბუ­ლი, - ჩემი რეს­პონ­დენ­ტი ბრწყინ­ვა­ლე მეხ­სი­ე­რე­ბით გა­მო­ირ­ჩე­ო­და. მის მო­გო­ნე­ბებ­ში პრაქ­ტი­კუ­ლად არც ერთი ფაქ­ტი არ ეწი­ნა­აღ­მდე­გე­ბა მე­ო­რეს. ყვე­ლა­ფერ­თან ერ­თად, ბა­ტო­ნი შალ­ვა სა­ინ­ტე­რე­სო მთხრო­ბე­ლიც იყო. მაგ­რამ მის მო­გო­ნე­ბებს, პირ­ველ რიგ­ში, ის­ტო­რი­უ­ლი ღი­რე­ბუ­ლე­ბა აქვს. ბა­ტო­ნი შალ­ვა თხრო­ბი­სას უაღ­რე­სად ობი­ექ­ტუ­რი და თვითკრი­ტი­კუ­ლი იყო, ზოგ­ჯერ - სა­კუ­თა­რი თა­ვის მი­მართ ირო­ნი­უ­ლიც კი. მისი მო­გო­ნე­ბე­ბი ერ­თგვარ აღ­სა­რე­ბა­სა­ვი­თაა. გე­ნე­რა­ლი ცდი­ლობ­და, არა­ფე­რი გა­მორ­ჩე­ნო­და, მთხოვ­და, ზოგი რამ შე­იძ­ლე­ბა შე­მე­შა­ლოს და სხვა წყა­რო­ებ­თა­ნაც შე­ა­და­რე, რამე შეც­დო­მა არ გა­მე­პა­რო­სო... ერთი სი­ტყვით, უამ­რა­ვი მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი ის­ტო­რი­უ­ლი მოვ­ლე­ნის თვითმხილ­ვე­ლი­სა და უშუ­ა­ლო მო­ნა­წი­ლის, გე­ნე­რალ შალ­ვა მაღ­ლა­კე­ლი­ძის მო­გო­ნე­ბე­ბი გა­მო­ირ­ჩე­ვა ობი­ექ­ტუ­რო­ბი­თა და ფაქ­ტე­ბის სის­წო­რით. ეს მარ­თლაც უნი­კა­ლუ­რი წყა­როა ჩვე­ნი ის­ტო­რი­ის გარ­კვე­უ­ლი პე­რი­ო­დი­სა და სა­კი­თხე­ბის შე­სას­წავ­ლად.

- ცნო­ბი­ლია, რომ გე­ნე­რა­ლი მაღ­ლა­კე­ლი­ძე ადოლფ ჰიტ­ლერს შეხ­ვდა...

- ჰიტ­ლერს შეხ­ვდა ვერ­ნერ ფონ დერ შუ­ლენ­ბურ­გი, გერ­მა­ნი­ის ყო­ფი­ლი ელჩი სსრკ-ში, მოგ­ვი­ა­ნე­ბით ან­ტი­ჰიტ­ლე­რუ­ლი აჯან­ყე­ბის მო­ნა­წი­ლე, ხოლო შალ­ვა მაღ­ლა­კე­ლი­ძე ამ შეხ­ვედ­რას, უბ­რა­ლოდ, და­ას­წრეს.

- სი­ტყვამ მო­ი­ტა­ნა და, არ­სე­ბობს მო­საზ­რე­ბა, რომ­ლის თა­ნახ­მა­დაც, ჰიტ­ლე­რის სა­ი­დუმ­ლო გეგ­მებ­ში თურ­მე სა­ქარ­თვე­ლო­ში მო­ნარ­ქი­ის აღ­დგე­ნაც შე­დი­ო­და...

- სა­ქარ­თვე­ლოს ე.წ. მენ­შე­ვი­კუ­რი მთავ­რო­ბის დამ­ხო­ბას და მო­ნარ­ქი­ის აღ­დგე­ნას აქ­ტი­უ­რად გა­ნი­ხი­ლავ­და თვი­თონ შალ­ვა მაღ­ლა­კე­ლი­ძე. გე­ნე­რა­ლი ამას, სა­ქარ­თვე­ლო­ში მყო­ფი გერ­მა­ნუ­ლი ჯა­რის დახ­მა­რე­ბით, 1918 წელს აპი­რებ­და, მაგ­რამ პირ­ველ მსოფ­ლიო ომში გერ­მა­ნი­ის და­მარ­ცხე­ბის გამო ეს გეგ­მა ვერ გან­ხორ­ცი­ელ­და. რაც შე­ე­ხე­ბა ჰიტ­ლე­რის და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბას, მას სა­ქარ­თვე­ლო­ში მო­ნარ­ქი­ის აღ­დგე­ნა­ზე ნამ­დვი­ლად არ უფიქ­რია. ჰიტ­ლე­რუ­ლი გერ­მა­ნი­ის გა­მარ­ჯვე­ბა სა­ქარ­თვე­ლოს კარ­გს არა­ფერს უქად­და. ეს მოგ­ვი­ა­ნე­ბით გა­ირ­კვა სხვა­დას­ხვა წყა­როს სა­შუ­ა­ლე­ბით. თუმ­ცა გერ­მა­ნუ­ლი დრო­შის ქვეშ მებ­რძოლ­მა ქარ­თვე­ლებ­მა ამ შე­სა­ხებ არა­ფე­რი იცოდ­ნენ. ისი­ნი გულ­წრფე­ლად იბ­რძოდ­ნენ ბოლ­შე­ვიზ­მის­გან სა­ქარ­თვე­ლოს გა­სა­თა­ვი­სუფ­ლებ­ლად და სჯე­რო­დათ, რომ ამას ფა­შის­ტუ­რი გერ­მა­ნი­ის დახ­მა­რე­ბით მო­ა­ხერ­ხებ­დნენ.

- ბა­ტო­ნო ვიქ­ტორ, რო­გორ შე­ა­ფა­სებთ საბ­ჭო­თა კავ­ში­რის პე­რი­ოდ­ში ეროვ­ნულ მოძ­რა­ო­ბი­სა და იმ­ჟა­მინ­დე­ლი დი­სი­დენ­ტე­ბის მოქ­მე­დე­ბას?

- საბ­ჭო­თა იმ­პე­რი­ის არ­სე­ბო­ბის პე­რი­ოდ­ში ჩემი თა­ო­ბის ერთი მუჭა დი­სი­დენ­ტე­ბი­სათ­ვის, რა­საკ­ვირ­ვე­ლია, წინა პლან­ზე იდგა უსა­მარ­თლო­ბის მხი­ლე­ბა, ადა­მი­ა­ნის უფ­ლე­ბე­ბის დაც­ვა, მაგ­რამ, თუ შე­იძ­ლე­ბა ასე ით­ქვას, მთა­ვა­რი მა­მოძ­რა­ვე­ბე­ლი იდეა სა­ქარ­თვე­ლოს და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბა იყო. სხვა სა­კი­თხია, რა მი­ვი­ღეთ დღეს ამ და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბის­გან...

- ძნე­ლია, იყო გან­სხვა­ვე­ბუ­ლად მო­აზ­როვ­ნე და ამას­თა­ნა­ვე ბო­ლომ­დე სუფ­თა პი­როვ­ნე­ბად დარ­ჩე?

- ამ შე­კი­თხვა­ზე ასე გი­პა­სუ­ხებთ: რაც უნდა მოხ­დეს, ძა­ლა­უფ­ლე­ბის­თვის ბრძო­ლას არ უნდა გა­დაჰ­ყვეს ქვე­ყა­ნა. ეს კარ­გად იცოდ­ნენ ისეთ­მა დი­სი­დენ­ტებ­მა, რო­გო­რე­ბიც იყ­ვნენ ლეხ ვა­ლენ­სა პო­ლო­ნეთ­ში, ვაც­ლავ ჰა­ვე­ლი ჩე­ხეთ­ში ან ნელ­სონ მან­დე­ლა სამ­ხრეთ აფ­რი­კა­ში. ყო­ვე­ლი მათ­გა­ნი მშვი­დო­ბი­ა­ნად ჩა­მოს­ცილ­და პო­ლი­ტი­კას ან მას­ში სიმ­ბო­ლურ მო­ნა­წი­ლე­ო­ბას დას­ჯერ­და; ყო­ვე­ლი მათ­გა­ნი მიხ­ვდა, რომ სა­ხელ­მწი­ფოს მშე­ნებ­ლო­ბა და, ამას­თა­ნა­ვე, ძა­ლა­უფ­ლე­ბის­თვის ბრძო­ლა მისი საქ­მე არ იყო და არც ქვე­ყა­ნას მო­უ­ტან­და სი­კე­თეს. სა­ზო­გა­დოდ კი მი­მაჩ­ნია, რომ დი­სი­დენტს არ უნდა ჰქონ­დეს პო­ლი­ტი­კუ­რი ამ­ბი­ცი­ე­ბი, მისი სა­ბო­ლოო მი­ზა­ნი ხალ­ხის, ქვეყ­ნის თა­ვი­სუფ­ლე­ბა უნდა იყოს და არა ძა­ლა­უფ­ლე­ბის მო­პო­ვე­ბა.

P.S. გე­ნე­რალ მაღ­ლა­კე­ლი­ძის მო­გო­ნე­ბე­ბის და­კარ­გულ ჩა­ნა­წე­რებ­ზე სა­სა­უბ­როდ პარ­ლა­მენ­ტარ ირაკ­ლი კენ­ჭოშ­ვილს და­ვუ­კავ­შირ­დით, რო­მელ­მაც გვი­თხრა:

- არ ვიცი, რა ბო­ბი­ნა­ზეა ლა­პა­რა­კი, ვე­რაფ­რით ვიხ­სე­ნებ.

- ბა­ტონ ზვი­ად გამ­სა­ხურ­დი­ას თქვენ­თვის გე­ნე­რალ მაღ­ლა­კე­ლი­ძის მო­გო­ნე­ბე­ბის ჩა­ნა­წე­რის შე­სა­ხებ არა­ფე­რი უთ­ქვამს?

- რა­ღაც მახ­სენ­დე­ბა, ვი­ღაც ქა­ლებს უნდა გა­და­ე­წე­რათ...

- ვინ ქა­ლებს?

- აღარ მახ­სოვს...

- ანუ, იყო ბო­ბი­ნა­ზე ლა­პა­რა­კი, ხომ?

- არა, იცით... გარ­კვე­ვით მა­ინც ვე­რაფრს ვიხ­სე­ნებ.

ცნო­ბი­სათ­ვის

შალ­ვა მაღ­ლა­კე­ლი­ძე (1893 -1976 წწ.) -ქარ­თვე­ლი პო­ლი­ტი­კო­სი, სა­ზო­გა­დო მოღ­ვა­წე და ვერ­მახ­ტის ქარ­თუ­ლი ლე­გი­ო­ნის მე­თა­უ­რი. ბერ­ლი­ნის უნი­ვერ­სი­ტე­ტის კურსდამ­თავ­რე­ბუ­ლი და ფი­ლო­სო­ფი­ის დოქ­ტო­რი იუ­რისპრუ­დენ­ცი­ა­ში, მსა­ხუ­რობ­და სა­ქარ­თვე­ლოს მთავ­რო­ბა­ში 1918-1921 წლებ­ში. 1919-1920 წლებ­ში თბი­ლი­სის გე­ნე­რალ-გე­ბერ­ნა­ტო­რი გახ­ლდათ.

1921 წელს სა­ქარ­თვე­ლოს დე­მოკ­რა­ტი­ულ რეს­პუბ­ლი­კა­ში რუ­სე­თის შე­მოჭ­რის შემ­დეგ მაღ­ლა­კე­ლი­ძე იძუ­ლე­ბუ­ლი გახ­და ქვე­ყა­ნა და­ე­ტო­ვე­ბი­ნა. მაღ­ლა­კე­ლი­ძეს მჭიდ­რო კავ­ში­რი ჰქონ­და ქარ­თუ­ლი პო­ლი­ტი­კუ­რი ემიგ­რა­ცი­ის ცენ­ტრებ­თან საფ­რან­გეთ­ში.

ის ერთ-ერთი მთა­ვა­რი დამ­ფუძ­ნე­ბე­ლი იყო ეროვ­ნუ­ლი პო­ლი­ტი­კუ­რი ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ი­სა "თეთ­რი გი­ორ­გი" (1924-1954) და ქარ­თველ ტრა­დი­ცი­ო­ნა­ლის­ტთა კავ­ში­რის (1942), რო­მე­ლიც გერ­მა­ნი­ა­ში ქარ­თუ­ლი პო­ლი­ტი­კუ­რი ემიგ­რან­ტე­ბის მიერ ჩა­მო­ყა­ლიბ­და. 1942-1943 წლებ­ში არ­ჩე­უ­ლი იყო "ქარ­თუ­ლი ეროვ­ნუ­ლი კო­მი­ტე­ტის" და "ქარ­თუ­ლი სა­მო­კავ­ში­რეო შტა­ბის" წევ­რად (ბერ­ლი­ნი).

ომის პე­რი­ოდ­ში მაღ­ლა­კე­ლი­ძე ნა­ცის­ტე­ბის ჯარ­ში მსა­ხუ­რობ­და და ვერ­მახ­ტის ქარ­თულ ლე­გი­ონს მე­თა­უ­რობ­და, რო­მე­ლიც ქარ­თველ პატ­რი­ოტ­თა მიერ ჩა­მო­ყა­ლიბ­და საბ­ჭო­თა კავ­შირ­თან საბ­რძოლ­ვე­ლად და სა­ქარ­თვე­ლოს და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბის მი­საღ­წე­ვად. 1944 წელს მაღ­ლა­კე­ლი­ძეს ვერ­მახ­ტის გე­ნე­რალ-მა­ი­ო­რის წო­დე­ბა მი­ე­ნი­ჭა. მე­ო­რე მსოფ­ლიო ომის შემ­დეგ ის ცხოვ­რობ­და და მოღ­ვა­წე­ობ­და და­სავ­ლეთ გერ­მა­ნი­ა­ში. 1949-54 წლებ­ში კონ­რად ადე­ნა­უ­ე­რის სამ­ხედ­რო მრჩევ­ლად მსა­ხუ­რობ­და. 1954 წელს საბ­ჭო­თა სუკ-ის აგენ­ტებ­მა შე­ი­პყრეს. გარ­და­იც­ვა­ლა 83 წლი­სა.

მზია გოგ­ნი­აშ­ვი­ლი

ყო­ველკ­ვი­რე­უ­ლი გა­ზე­თი "ყვე­ლა სი­ახ­ლე"

(გა­მო­დის ოთხშა­ბა­თო­ბით)