რუსი მწე­რა­ლი ნი­კო­ლაი გო­გო­ლი არ­ქი­ტექ­ტუ­რას თა­ვი­სი დრო­ის სა­უ­კე­თე­სო ჟამ­თა­აღ­მწერ­ლად მი­იჩ­ნევ­და... ამ სფე­რო­ში გან­ვი­თა­რე­ბულ პრო­ცე­სებ­სა და პრობ­ლე­მებ­ზე გვე­სა­უბ­რე­ბა არ­ქი­ტექ­ტორ-რეს­ტავ­რა­ტო­რი ნეს­ტან თა­თა­რაშ­ვი­ლი:

- თბი­ლი­სის არ­ქი­ტექ­ტუ­რის­თვის, გარ­და ევ­რო­პულ-აზი­უ­რი­სა, ბევ­რი სხვა არ­სე­ბი­თი ნი­შა­ნი და "ნა­ზა­ვიც" არის და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბე­ლი, ამი­ტომ, რო­მე­ლი­მე მათ­გა­ნის შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბა მხო­ლოდ მის სი­ცო­ცხლი­სუ­ნა­რი­ა­ნო­ბა­ზეა და­მო­კი­დე­ბუ­ლი.

აქ ძა­ლა­დო­ბა და­უშ­ვე­ბე­ლია, რად­გან, თუ ეს დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი ქვე­ყა­ნაა, წი­ნას­წარ გან­სა­ზღვრუ­ლი არ­ქი­ტექ­ტუ­რუ­ლი სტი­ლის ხე­ლოვ­ნუ­რად და­ნერგვა ან დაკ­ვე­თით რა­ი­მეს შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბა გა­მო­რი­ცხუ­ლია.

არ­ქი­ტექ­ტუ­რა კარ­ნა­ხით მხო­ლოდ ტო­ტა­ლი­ტა­რუ­ლი რე­ჟი­მე­ბის დროს ან ავ­ტოკ­რა­ტი­უ­ლი მმარ­თვე­ლო­ბი­სას ვი­თარ­დე­ბა.

ამი­ტომ, როცა ამ­გვა­რი პრო­ცე­სი მიმ­დი­ნა­რე­ობს არ­ქი­ტექ­ტუ­რა­ში, დას­ტურ­დე­ბა, რომ ქვე­ყა­ნა არა­დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი გზით მი­დის. ამის სა­უ­კე­თე­სო მა­გა­ლი­თი დღე­ვან­დე­ლი სა­ქარ­თვე­ლოა, რად­გან მშე­ნებ­ლო­ბა და რეს­ტავ­რა­ცია მთლი­ა­ნად პო­ლი­ტი­ზე­ბუ­ლია.

- რო­გო­რია თქვე­ნი და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა თბი­ლი­სის ახალმშე­ნებ­ლო­ბე­ბი­სად­მი - პრე­ზი­დენ­ტის სა­სახ­ლე, შუ­შის შე­ნო­ბე­ბი, ხი­დე­ბი. ეთან­ხმე­ბით მო­საზ­რე­ბას, რომ "შუშა ყვე­ლა­ზე დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი მა­სა­ლაა"?

- შუშა შე­სა­ნიშ­ნა­ვი სამ­შე­ნებ­ლო მა­სა­ლაა, რო­მე­ლიც წარ­მა­ტე­ბით გა­მო­ი­ყე­ნე­ბა მე-19 სა­უ­კუ­ნი­დან დღემ­დე. გა­აჩ­ნია, რო­გორ, სად და რა ფორ­მი­სას ირ­ჩევ. ქვეყ­ნის პრე­ზი­დენ­ტი, თბი­ლი­სის მერი, ხში­რად ლა­პა­რა­კო­ბენ სხვა­დას­ხვა სამ­შე­ნებ­ლო პრო­ექ­ტზე თუ ძვე­ლი შე­ნო­ბე­ბის რეს­ტავ­რა­ცია-რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცი­ა­ზე, უფრო მე­ტიც, თვი­თონ მუ­შა­ო­ბენ ამ პრო­ექ­ტებ­ზე. ავ­ლაბ­რის სა­სახ­ლის მშე­ნებ­ლო­ბა უკა­ნო­ნო იყო, რაც თა­ვი­დან­ვე კარ­გად აჩ­ვე­ნებ­და პრე­ზი­დენ­ტის დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლო­ბას და ზო­გა­დად - კა­ნონ­მორ­ჩი­ლე­ბას. მისი და­წყე­ბა ინა­უ­გუ­რა­ცი­ი­დან ორ კვი­რა­ში გა­მო­ცხად­და.

ით­ქვა, რომ პრე­ზი­დენტს დიდი რე­ზი­დენ­ცი­ის აშე­ნე­ბა არ სურს, რომ იქ, უბ­რა­ლოდ, სა­რე­მონ­ტო სა­მუ­შა­ო­ე­ბი ჩა­ტარ­დე­ბა და ა.შ. თუმ­ცა, მისი მშე­ნებ­ლო­ბა 5 წე­ლი­წადს გაგ­რძელ­და, ათე­უ­ლო­ბით, რომ­ლებ­მაც თუ ასე­უ­ლო­ბით მი­ლი­ო­ნი და­ი­ხარ­ჯა და სა­ბო­ლო­ოდ მდა­რე გე­მოვ­ნე­ბის და ძვე­ლი თბი­ლი­სის­თვის შე­უ­ფე­რე­ბე­ლი არ­ქი­ტექ­ტუ­რა მი­ვი­ღეთ.

თვი­თონ პრე­ზი­დენ­ტი მშე­ნებ­ლო­ბის პრო­ცეს­ში აქ­ტი­უ­რად ერე­ო­და - კვერ­ცხის ფორ­მის გუმ­ბა­თი მთლი­ა­ნად მისი იდე­აა. რაც შე­ე­ხე­ბა ახალ ხიდს, ინ­ტერ­ნეტ­ში, მსოფ­ლი­ოს არ­ქი­ტექ­ტუ­რის სი­ახ­ლე­ე­ბის გვერ­დზე (http://www.worldarchitecturenews.com/index.phpfuseaction= wanappln.projectview&upload-id=14224) მხო­ლოდ ღა­მით გა­და­ღე­ბუ­ლი ფო­ტო­ე­ბია გან­თავ­სე­ბუ­ლი და აღ­ნიშ­ნუ­ლია, რომ ეს ხიდი ძველ და ახალ უბ­ნებს აკავ­ში­რებს ერ­თმა­ნეთ­თან, რაც, რა თქმა უნდა, სი­მარ­თლეს არ შე­ე­სა­ბა­მე­ბა.

დღი­სით გა­და­ღე­ბუ­ლი ფო­ტო­ე­ბი რომ გა­მო­ექ­ვეყ­ნე­ბი­ნათ, ყვე­ლა მიხ­ვდე­ბო­და, რომ ამ ხიდ­მა, რო­მელ­საც ხალ­ხმა უმალ მო­უ­ძებ­ნა ორი მეტ­სა­ხე­ლი - "ოლ­ვე­იზ ულტრა" და "მი­შას პამ­პერ­სი" - თბი­ლი­სის ერთ-ერთი უძ­ვე­ლე­სი და ლა­მა­ზი ნა­წი­ლი და­ა­მა­ხინ­ჯა. პრე­ზი­დენ­ტის თქმით "ეს ხიდი არის სა­ქარ­თვე­ლოს წარ­სუ­ლი­დან მო­მავ­ლის­კენ მი­მა­ვა­ლი გზის სიმ­ბო­ლო".

თუმ­ცა ხალ­ხში იგი სულ სხვა ასო­ცი­ა­ცი­ას იწ­ვევს - ყვე­ლამ კარ­გად იცის, რა შე­არ­ქვეს ამ ხიდს თბი­ლი­სე­ლებ­მა, ან რად უნდა ხიდს სა­ხუ­რა­ვი? აე­რო­პორ­ტის ტრა­სა­ზე მდე­ბა­რე ში­ნა­გან საქ­მე­თა სა­მი­ნის­ტროს შე­ნო­ბა ჩვე­უ­ლებ­რი­ვი მართკუ­თხა ნა­გე­ბო­ბაა, რო­მელ­საც გარს შუ­შის ტალ­ღო­ვა­ნი კონ­სტრუქ­ცია აკ­რავს, სრუ­ლი­ად უხა­რის­ხოა რო­გორც მისი შუშა, ასე­ვე შეს­რუ­ლე­ბის ხა­რის­ხი. გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი ინ­ფორ­მა­ცი­ით, ამ სა­მი­ნის­ტროს მშე­ნებ­ლო­ბა 30 მი­ლი­ო­ნი დაჯ­და, თუმ­ცა, ვფიქ­რობ, ეს რი­ცხვი, ისე­ვე რო­გორც სხვა შემ­თხვე­ვებ­ში, გა­ბე­რი­ლია, - არა­ვის­თვის არის სა­ი­დუმ­ლო, რომ ასეთ მშე­ნებ­ლო­ბებ­ზე დიდი ფული კეთ­დე­ბა...

ახალ ხიდ­თან და­კავ­ში­რე­ბით ქა­ლა­ქის ყო­ფილ მთა­ვარ არ­ქი­ტექ­ტორს, ნიკა ჩხა­ი­ძეს, საკ­რე­ბუ­ლოს დე­პუ­ტატს, მე­ტად "სა­ინ­ტე­რე­სო" მო­საზ­რე­ბა აქვს, იგი ამ­ბობს, რომ "ტუ­ა­ლე­ტე­ბით არ იწყე­ბა გან­ვი­თა­რე­ბა... ამ ხი­დის აშე­ნე­ბა უფრო მნიშ­ვნე­ლო­ვან ატ­რაქ­ცი­ას შექ­მნის, რა­საც ავ­ტო­მა­ტუ­რად მოჰ­ყვე­ბი­ან ის ინ­ვეს­ტო­რე­ბიც, რომ­ლე­ბიც ტუ­ა­ლე­ტებს აა­შე­ნე­ბენ. ეს არ არის უბ­რა­ლო ხიდი, ეს არის სიმ­ბო­ლო, რო­მე­ლიც ამ პე­რი­ო­დის ნიშ­ნად დარ­ჩე­ბა სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში..."

სხვა სა­კი­თხია, რომ ამ­გვა­რი მშე­ნებ­ლო­ბე­ბის ბედი წყდე­ბა გა­უმჭვირ­ვა­ლედ, კონ­კურ­სის გა­რე­შე, ეს სფე­რო მთლი­ა­ნად პო­ლი­ტი­ზე­ბუ­ლია. პრე­ზი­დენ­ტი ამას არც მა­ლავს, მი­ხე­ილ სა­ა­კაშ­ვილ­მა ერთ-ერთი ჰო­ლან­დი­უ­რი გა­ზე­თის­თვის მი­ცე­მულ ინ­ტერ­ვი­უ­ში გა­ნა­ცხა­და, რომ პრე­ზი­დენ­ტო­ბის ვა­დის ამო­წურ­ვის შემ­დეგ არ­ქი­ტექ­ტო­რო­ბა უნდა. ერთ-ერ­თმა უცხო­ელ­მა ჟურ­ნა­ლის­ტმა თა­ვის სტა­ტი­ა­ში აღ­ნიშ­ნა, რომ როცა პრე­ზი­დენ­ტის კა­ბი­ნეტ­ში შე­ვი­და, სა­ა­კაშ­ვი­ლი ბა­თუ­მის რე­კონ­სტრუქ­ცი­ის პრო­ექტს გა­ნი­ხი­ლავ­და. ამ სა­კი­თხი­სად­მი არაპრო­ფე­სი­უ­ლი მიდ­გო­მის შე­დე­გია ის, რომ ქვე­ყა­ნა­ში მომ­რავ­ლდა და­უმ­თავ­რე­ბე­ლი მშე­ნებ­ლო­ბე­ბი, ქრე­ბა პარ­კე­ბი და სკვე­რე­ბი, იზ­რდე­ბა სატ­რან­სპორ­ტო სა­ცო­ბე­ბი..

- რო­გო­რია თქვე­ნი აზრი რუს­თა­ვე­ლი­სა და აღ­მა­შე­ნებ­ლის გამ­ზირ­ზე მიმ­დი­ნა­რე რე­კონ­სტრუქ­ცია-აღ­დგე­ნით სა­მუ­შა­ო­ებ­ზე?

- ჩემი აზრი თბი­ლი­სის სა­რე­ა­ბი­ლი­ტა­ციო სა­მუ­შა­ო­ებ­ზე უარ­ყო­ფი­თია. ყვე­ლამ კარ­გად ვნა­ხეთ, რო­გორ გა­კეთ­და სიღ­ნა­ღი, და რა მი­ვი­ღეთ ასეთ სწრა­ფი რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცი­ით. ამი­ტომ ქვე­მო კა­ლას რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცი­ას ხალ­ხმა "სიღ­ნა­ღი­ზა­ცია", აღ­მა­შე­ნებ­ლის გამ­ზირს კი "მან­სარ­დი­ზა­ცია" ანუ "ბა­თუ­მი­ზა­ცია", შე­არ­ქვა, რად­გან ბა­თუმ­ში ყვე­ლა "რე­ა­ბი­ლი­ტი­რე­ბულ" სახ­ლს და­ად­გეს მან­სარ­დე­ბი, რომ­ლე­ბიც გა­ურ­კვე­ვე­ლი სტი­ლის ჩუ­ქურ­თმე­ბით იმ­კო­ბა, იღე­ბე­ბა და ნათ­დე­ბა.

ასე­თი­ვე "ნო­ვა­ცი­ე­ბი" ხორ­ცი­ელ­დე­ბა აღ­მა­შე­ნებ­ლის გამ­ზირ­ზე, მათ შო­რის, კი­ნო­თე­ატრ "აპო­ლო­ზეც" იყო და­მა­ტე­ბი­თი სარ­თუ­ლი­სა და მან­სარ­დის და­შე­ნე­ბის მცდე­ლო­ბა. ამის თა­ო­ბა­ზე პრე­ზი­დენტ სა­ა­კაშ­ვილ­საც მივ­წე­რე.

"აპო­ლოს" შე­ნო­ბა 1909 წელს არის აშე­ნე­ბუ­ლი რო­გორც კი­ნო­თე­ატ­რი და მსოფ­ლი­ო­ში დღემ­დე შე­მორ­ჩე­ნი­ლი ძვე­ლი კი­ნო­თე­ატ­რე­ბი­დან სა­უ­კე­თე­სოა, მას­ზე მან­სარ­დის დად­გმა და­უშ­ვე­ბე­ლია, ხოლო გუმ­ბა­თი, რო­მე­ლიც ასე უყ­ვარს პრე­ზი­დენტს, ამ შე­ნო­ბას ისე­დაც აქვს. დაგვპირ­დნენ, რომ ჩვენს შე­ნიშ­ვნას გა­ით­ვა­ლის­წი­ნე­ბენ. ნაჩ­ქა­რე­ვი რე­კონ­სტრუქ­ცია ქა­ლაქს იერს უკარ­გავს.

რუს­თა­ვე­ლის გამ­ზი­რი ლი­თო­ნის უშნო ღო­ბი­თა და აწე­უ­ლი გა­ზო­ნე­ბით მთლი­ა­ნად შე­იც­ვა­ლა. მის­თვის და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბე­ლი სივ­რცე, სი­ლა­ღე და­კარ­გა. ეს შე­იძ­ლე­ბა გე­მოვ­ნე­ბის სა­კი­თხია, მაგ­რამ ყვე­ლა­ფე­რი ერთი კა­ცი­სა და ერთი პო­ლი­ტი­კუ­რი ჯგუ­ფის გე­მოვ­ნე­ბით არ უნდა წყდე­ბო­დეს. ოპე­რი­სა და ბა­ლე­ტის სა­ხელ­მწი­ფო აკა­დე­მი­უ­რი თე­ატ­რის სა­რეს­ტავ­რა­ციო სა­მუ­შა­ო­ე­ბი ახლა იწყე­ბა და ამა­ზე ჩემი შეშ­ფო­თე­ბა უკვე გა­მოვ­თქვი.

ამ მშე­ნებ­ლო­ბას ბი­ძი­ნა ივა­ნიშ­ვი­ლი აფი­ნან­სებს, რო­მელ­საც თვი­თონ პრო­ფე­სი­უ­ლი კონ­ტრო­ლის მე­ქა­ნიზ­მი არა აქვს, სა­ხელ­მწი­ფოს კი - გა­მარ­თუ­ლი ძეგლ­თა დაც­ვის მო­ნი­ტო­რინ­გის სამ­სა­ხუ­რი.

ამი­ტომ "აღ­დგე­ნი­თი" სა­მუ­შა­ო­ე­ბი მე­ტად სა­ვა­ლა­ლო შე­დე­გით მთავ­რდე­ბა ხოლ­მე. კულ­ტუ­რუ­ლი მემ­კვიდ­რე­ო­ბის დაც­ვა სა­ქარ­თვე­ლო­სა და თბი­ლის­ში გი­ორ­გი ჩუ­ბი­ნაშ­ვი­ლის ქარ­თუ­ლი ხე­ლოვ­ნე­ბის ის­ტო­რი­ი­სა და ძეგლ­თა დაც­ვის კვლე­ვის ცენ­ტრს, ნი­კო­ლოზ ვა­ჩე­იშ­ვი­ლის სა­ა­გენ­ტოს და ძვე­ლი თბი­ლი­სის გამ­გე­ო­ბის ზე­დამ­ხედ­ვე­ლო­ბის სამ­სა­ხურს ევა­ლე­ბა, რომ­ლებ­საც ბი­უ­ჯე­ტი აფი­ნან­სებს და სა­დაც საკ­მა­ოდ მა­ღა­ლი ხელ­ფა­სე­ბია, მაგ­რამ ისი­ნი არ ან ვერ ას­რუ­ლე­ბენ თა­ვი­ანთ მო­ვა­ლო­ბას.

რუს­თა­ვე­ლი­სა და მარ­ჯა­ნიშ­ვი­ლის თე­ატ­რებ­ზე გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბუ­ლი აღ­დგე­ნი­თი სა­მუ­შა­ო­ე­ბი ვე­რა­ვი­თარ კრი­ტი­კას ვერ უძ­ლებს. ან რო­გორ მიმ­დი­ნა­რე­ობს ამ­ჟა­მად თბი­ლი­სის სა­ხელ­მწი­ფო უნი­ვერ­სი­ტე­ტის პირ­ვე­ლი კორ­პუ­სის რეს­ტავ­რა­ცია? თა­ვად მე­ცე­ნა­ტი სა­ბო­ლოო შე­დე­გით ხომ უნდა იყოს და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი?

ან კი­დევ - რამ­დე­ნი შად­რე­ვა­ნი უნდა აშენ­დეს? და­ით­ვა­ლა კი ვინ­მემ, რა უჯ­დე­ბა სა­ხელ­მწი­ფო ბი­უ­ჯეტს ამ­დე­ნი ერ­თნა­ი­რი შად­რე­ვა­ნი ყვე­ლა ქა­ლა­ქის ცენ­ტრა­ლურ მო­ე­დან­ზე? ამ შად­რევ­ნე­ბი­დან მხო­ლოდ ხუთი პრო­ცენ­ტი თუ და­იდ­გა სკვე­რებ­სა და პარ­კებ­ში, და­ნარ­ჩე­ნი სა­მან­ქა­ნო ტრა­სებ­სა და მო­ედ­ნებ­ზეა გან­თავ­სე­ბუ­ლი ისე, რომ ადა­მი­ა­ნი ვერ მი­უ­ახ­ლოვ­დე­ბა! ეს ხომ სრუ­ლი ნონ­სენ­სია!

- ბოლო ხანს აშ­კა­რაა უცხო­ე­ლი არ­ქი­ტექ­ტო­რე­ბის მოწ­ვე­ვის ტენ­დენ­ცია, რაც, ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის წარ­მო­მად­გე­ნელ­თა გან­ცხა­დე­ბით, ახალ სი­მაღ­ლე­ზე აიყ­ვანს ქა­ლა­ქის არ­ქი­ტექ­ტუ­რას...

- სა­ქარ­თვე­ლო­ში არ­ქი­ტექ­ტუ­რა რუ­სე­თის იმ­პე­რი­ის პი­რო­ბებ­შიც კი, ევ­რო­პის კვალ­დაკ­ვალ ვი­თარ­დე­ბო­და, არა­ერ­თი უცხო­უ­რი კომ­პა­ნია, ოს­ტა­ტი თუ არ­ქი­ტექ­ტო­რი შე­მო­დი­ო­და. რაც მთა­ვა­რია, ყვე­ლა შე­ნო­ბა თბი­ლის­სა თუ სხვა ქა­ლა­ქებ­ში, ოპე­რი­სა და თე­ატ­რე­ბის შე­ნო­ბე­ბის ჩათ­ვლით, კონ­კურ­სის წე­სით შენ­დე­ბო­და. დღეს კი სა­ერ­თოდ აღარ ტარ­დე­ბა კონ­კურ­სე­ბი. რაც შე­ე­ხე­ბა უცხო­ე­ლი არ­ქი­ტექ­ტო­რე­ბის გახ­ში­რე­ბულ მოწ­ვე­ვას, მე­ქა­ნიზ­მი ასე­თია:

ქარ­თვე­ლი არ­ქი­ტექ­ტო­რე­ბი, რომ­ლე­ბიც მმარ­თველ პარ­ტი­ას­თან არი­ან და­ახ­ლო­ე­ბულ­ნი, აქ­ტი­უ­რად შუ­ა­მავ­ლო­ბენ უცხო­ელ არ­ქი­ტექ­ტო­რებ­სა და პო­ლი­ტი­კო­სებს შო­რის, რათა მათ და­ურ­კო­ლებ­ლად მი­ი­ღონ სხვა­დას­ხვა სა­ხის ნა­გე­ბო­ბე­ბის შეკ­ვე­თა. ეს­პა­ნელ არ­ქი­ტექ­ტორ­თა იმ ჯგუფს, რო­მელ­მაც გმირ­თა მო­ე­დან­ზე მე­მო­რი­ა­ლი შექ­მნა, და­ახ­ლო­ე­ბით ასე­თი­ვე ფორ­მი­სა და მო­ცუ­ლო­ბის სა­მუ­შა­ო­ე­ბი აქვთ გა­კე­თე­ბუ­ლი ეს­პა­ნეთ­შიც და ბა­თუმ­შიც, სულ კი 15-მდე პრო­ექ­ტი აქვთ შეკ­ვე­თი­ლი სა­ქარ­თვე­ლოს ად­გი­ლობ­რი­ვი თუ ცენ­ტრა­ლუ­რი მთავ­რო­ბის სხვა­დას­ხვა რგო­ლი­დან და ყვე­ლა მათ­გა­ნი კონ­კურ­სის გა­რე­შე.

შუ­ა­მავ­ლე­ბი ამ პრო­ექ­ტე­ბით ხელს ით­ბო­ბენ, პა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბა კი არ ეკის­რე­ბათ. ასე რომ, არ­ქი­ტექ­ტუ­რა­შიც ყვე­ლა­ფე­რი ისე წყდე­ბა, რო­გორც არა­დე­მოკ­რა­ტი­ულ სა­ხელ­მწი­ფო­ში - არც სა­ჯა­რო კონ­კურ­სი ცხად­დე­ბა, არც პრო­ექ­ტის ბი­უ­ჯე­ტია სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­თვის ცნო­ბი­ლი, მაგ­რამ სულ ცოტა, მო­რა­ლუ­რი პა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბა მა­ინც მო­უ­წევთ იმათ, ვინც ამ უგე­მოვ­ნო, მდა­რე ხა­რის­ხის მშე­ნებ­ლო­ბებს დღეს მწვა­ნე შუქს უნ­თებს.

ნინო კვი­ტაშ­ვი­ლი

ყო­ველკ­ვი­რე­უ­ლი გა­ზე­თი "ყვე­ლა სი­ახ­ლე"

(გა­მო­დის ხუთ­შა­ბა­თო­ბით)