სა­ქარ­თვე­ლოს პირ­ვე­ლი პრე­ზი­დენ­ტის, ზვი­ად გამ­სა­ხურ­დი­ას მიერ აშშ-ის სა­ხელ­მწი­ფო მდივ­ნის სა­ხელ­ზე გაგ­ზავ­ნილ წე­რილს "ინ­ფორ­მა­ცი­ის თა­ვი­სუფ­ლე­ბი­სა და გან­ვი­თა­რე­ბის ინ­სტი­ტუ­ტი" აქ­ვეყ­ნებს. წე­რი­ლი 1991 წლის 12 დე­კემ­ბრით თა­რიღ­დე­ბა და ის, 26 წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში შე­ერ­თე­ბუ­ლი შტა­ტე­ბის სა­არ­ქი­ვო ფონ­დებ­ში იყო და­ცუ­ლი. დო­კუ­მენ­ტმა დღის სი­ნათ­ლე მას შემ­დეგ იხი­ლა, რაც IDFI-ის თხოვ­ნით პარტნი­ორ­მა ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ამ, ჯორჯ ვა­შინგტო­ნის უნი­ვერ­სი­ტეტ­თან არ­სე­ბულ­მა ეროვ­ნუ­ლი უსაფრ­თხო­ე­ბის არ­ქივ­მა, 2010 წელს გა­მო­ი­თხო­ვა და IDFI-ს გა­დას­ცა აშშ-ის სა­არ­ქი­ვო ფონ­დებ­ში და­ცუ­ლი დო­კუ­მენ­ტე­ბი, რომ­ლე­ბიც ეხე­ბო­და სა­ქარ­თვე­ლოს და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბის მო­პო­ვე­ბა­სა და შემ­დგომ გან­ვი­თა­რე­ბულ მოვ­ლე­ნებს.

რო­გორც IDFI-ში აცხა­დე­ბენ, ეს წე­რი­ლი პა­სუ­ხია იმ კრი­ტი­კა­სა და ბრალ­დე­ბებ­ზე, რო­მელ­საც თეთ­რი სახ­ლის ად­მი­ნის­ტრა­ცია გა­მოთ­ქვამ­და პრე­ზი­დენტ გამ­სა­ხურ­დი­ას მი­მართ. ასე­ვე სა­ვა­რა­უ­დოდ, პრე­ზი­დენტ გამ­სა­ხურ­დი­ას მი­მარ­თვა არის პა­სუ­ხი აშშ-ის იმ საპ­რო­ტეს­ტო ნო­ტა­ზე (დე­მარ­შზე), რო­მე­ლიც 1991 წლის 23 ნო­ემ­ბერს ჩა­ბარ­და სა­ქარ­თვე­ლოს მუდ­მივ წარ­მო­მად­გე­ნელს მოს­კოვ­ში და სა­დაც სა­უ­ბა­რი იყო სა­ქარ­თვე­ლო­ში არ­სე­ბულ და­ძა­ბულ პო­ლი­ტი­კურ ვი­თა­რე­ბა­ზე.

ზვი­ად გამ­სა­ხურ­დი­ას წე­რი­ლი ამე­რი­კის შე­ერ­თე­ბუ­ლი შტა­ტე­ბის სა­ხელ­მწი­ფო მდი­ვანს ჯე­იმს ბე­ი­კერს 12 დე­კემ­ბე­რი 1991:

"თქვე­ნო აღ­მა­ტე­ბუ­ლე­ბავ,

უკვე მე­ო­რედ აშშ-ის სა­ელ­ჩო მოს­კოვ­ში, პა­სუ­ხობს სა­ქარ­თვე­ლოს რეს­პუბ­ლი­კის პრე­ზი­დენ­ტის ბა­ტონ ზ. გამ­სა­ხურ­დი­ას მი­მარ­თვას თქვენ­და­მი. ჩვენ ამას ვხსნით, თქვე­ნი, მსოფ­ლი­ოს სხვა­დას­ხვა რე­გი­ონ­ში მშვი­დო­ბის გზე­ბის ძი­ე­ბა­ში სრუ­ლი ჩარ­თუ­ლო­ბით, გან­სა­კუთ­რე­ბით ახლო აღ­მო­სავ­ლეთ­ში. თუმ­ცა მტკი­ცედ გვჯე­რა, რომ შე­უქ­ცე­ვა­დი ის­ტო­რი­უ­ლი პრო­ცე­სე­ბის შე­დე­გად, თქვე­ნი და სა­ერ­თა­შო­რი­სო ყუ­რა­დღე­ბა გად­მო­ი­ნაც­ვლებს კავ­კა­სი­ის რე­გი­ო­ნის­კენ, რო­მე­ლიც გე­ოგ­რა­ფი­უ­ლად ესა­ზღვრე­ბა ახლო აღ­მო­სავ­ლეთს, და სა­დაც ხან­გრძლი­ვი იმ­პე­რი­უ­ლი პო­ლი­ტი­კის შე­დე­გად, ჩვენ მი­ვი­ღეთ არა­ნაკ­ლებ და­ძა­ბუ­ლი და ფეთ­ქე­ბადსა­ში­ში ვი­თა­რე­ბა. კავ­კა­სი­ის რე­გი­ო­ნის ქვეყ­ნებ­მა უკვე გა­მო­ა­ცხა­დეს თა­ვი­ან­თი სა­ხელ­მწი­ფო­ებ­რი­ვი და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბის აღ­დგე­ნა, და პა­რა­დოქ­სუ­ლია, რომ იმ­პე­რი­უ­ლი ცენ­ტრი ცდი­ლობს ითა­მა­შოს მათ შო­რის ნე­იტ­რა­ლუ­რი არ­ბიტ­რის როლი. ეს არის ის ცენ­ტრი, რომ­ლის დე­ზინ­ტეგ­რა­ცი­ას შე­ერ­თე­ბუ­ლი შტა­ტე­ბის მთავ­რო­ბა ასე ძლი­ერ ეწი­ნა­აღ­მდე­გე­ბა. ჩვენ მტკი­ცედ გვწამს, რომ არც ერთ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბას ან პო­ლი­ტი­კურ ლი­დერს არ შე­უძ­ლია ამ ის­ტო­რი­უ­ლი პრო­ცე­სის უკან შე­მოტ­რი­ა­ლე­ბა.

თქვენს წე­რილ­ში აღ­ნიშ­ნუ­ლია, რომ შე­ერ­თე­ბუ­ლი შტა­ტე­ბის მთავ­რო­ბა კმა­ყო­ფი­ლია იმ ფაქ­ტით, რომ სა­ქარ­თვე­ლო­ში პო­ლი­ტი­კუ­რი ვი­თა­რე­ბა დამ­შვიდ­და, და ძა­ლის გა­მო­ყე­ნე­ბის საფრ­თხემ დი­დად იკლო. ნება მო­მე­ცით, და­გარ­წმუ­ნოთ, რომ ეს დიდ­წი­ლად სა­ქარ­თვე­ლოს მთავ­რო­ბი­სა და პრე­ზი­დენ­ტის, ბა­ტონ ზ. გამ­სა­ხურ­დი­ას უნა­რის დამ­სა­ხუ­რე­ბაა, ჩა­ე­ტა­რე­ბი­ნა მო­ლა­პა­რა­კე­ბე­ბი, დი­ა­ლო­გი­სა და კომ­პრო­მი­სის სა­ფუძ­ველ­ზე შე­ი­ა­რა­ღე­ბულ ოპო­ზი­ცი­ას­თან, რო­მე­ლიც ლე­გი­ტი­მუ­რი და დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლად არ­ჩე­უ­ლი ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის წი­ნა­აღ­მდეგ გა­მო­ვი­და, მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ ნე­ბის­მი­ე­რი დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი ქვე­ყა­ნა ასეთ ელე­მენ­ტებს შე­ი­ა­რა­ღე­ბუ­ლი ძა­ლე­ბით და­უ­პი­რის­პირ­დე­ბო­და.

ჩვენ გვსურს გაც­ნო­ბოთ, რომ სა­ქარ­თვე­ლოს ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა ე.წ. სამ­ხრეთ ოსე­თის რე­გი­ონ­ში პრობ­ლე­მე­ბის მო­საგ­ვა­რებ­ლად, რომ­ლე­ბიც სა­ქარ­თვე­ლოს წი­ნა­აღ­მდეგ წა­ყე­ნე­ბულ ბრალ­დე­ბებ­ში, რო­გორც წესი, მო­იხ­სე­ნე­ბა, მსგავს მშვი­დო­ბი­ან მიდ­გო­მას იყე­ნებს. ეს კონ­ფლიქ­ტი, თა­ვად ოსე­ბის­ვე გან­ცხა­დე­ბით, არის პო­ლი­ტი­კუ­რი და არა ეთ­ნი­კუ­რი. ნი­შან­დობ­ლი­ვია, რომ ოსე­ბი არ აპ­რო­ტეს­ტე­ბენ ქარ­თვე­ლე­ბის მხრი­დან დის­კრი­მი­ნა­ცი­ას, არა­მედ სურთ, რომ ძი­რძვე­ლი ქარ­თუ­ლი ტე­რი­ტო­რია გა­ა­ერ­თი­ა­ნონ ახალ საბ­ჭო­თა კავ­შირ­თან ან რუ­სე­თის ფე­დე­რა­ცი­ას­თან და ამ მიზ­ნის­თვის სა­კუ­თარ და საბ­ჭო­თა შე­ი­ა­რა­ღე­ბულ ძა­ლებს იყე­ნე­ბენ. ეს ეწი­ნა­აღ­მდე­გე­ბა თქვენს წე­რილ­ში გა­მოთ­ქმულ, არ­სე­ბუ­ლი სა­ზღვრე­ბის ძა­ლის­მი­ე­რი გზე­ბით შეც­ვლის მი­უ­ღებ­ლო­ბის პრინ­ციპს.

წე­რილ­ში ნახ­სე­ნე­ბია ქარ­თვე­ლე­ბის მიერ მოკ­ლუ­ლი ოსე­ბი, თუმ­ცა წე­რი­ლი არა­ფერს ამ­ბობს იმ ქარ­თვე­ლებ­ზე, რომ­ლე­ბიც მოკ­ლუ­ლი, ბარ­ბა­რო­სუ­ლად ნა­წა­მე­ბი და და­სა­ხიჩ­რე­ბულ­ნი იყ­ვნენ ოსე­ბის მიერ; არა­ფე­რია ნათ­ქვა­მი 20 ათას ადა­მი­ან­ზე, რომ­ლე­ბიც ოსი ექ­სტრე­მის­ტე­ბის დამ­სა­ხუ­რე­ბით სა­კუ­თარ ქვე­ყა­ნა­ში დევ­ნი­ლე­ბად იქ­ცნენ; არა­ფე­რია ნათ­ქვა­მი საბ­ჭო­თა არ­მი­ის მიერ და­ბომ­ბილ ქარ­თულ სოფ­ლებ­ზე: ნი­ქოზ­ზე, ერედვ­ზე და ა.შ. და იმ ავ­ღა­ნურ ტაქ­ტი­კა­ზე, რო­მელ­საც საბ­ჭო­თა ში­ნა­გა­ნი ჯარი იყე­ნებს მშვი­დო­ბი­ა­ნი ქარ­თუ­ლი მო­სახ­ლე­ო­ბის წი­ნა­აღ­მდეგ. ასეთ ვი­თა­რე­ბა­ში, ე.წ. სამ­ხრეთ ოსე­თის (სი­ნამ­დვი­ლე­ში სა­მა­ჩაბ­ლო) ქარ­თუ­ლი მო­სახ­ლე­ო­ბა იძუ­ლე­ბუ­ლია და­იც­ვას თა­ვი­სი მიწა და ინ­ტე­რე­სე­ბი. თუმ­ცა, ჩვენ კი­დევ ერთხელ ვი­მე­ო­რებთ, რომ კრი­ზი­სის მშვი­დო­ბი­ან გა­და­წყვე­ტას ვემ­ხრო­ბით.

რაც შე­ე­ხე­ბა თქვენს წუ­ხილს ოპო­ზი­ცი­ის და­კა­ვე­ბულ ლი­დე­რებ­ზე, გვსურს აღ­ვნიშ­ნოთ, რომ რო­გორც სხვა დე­მოკ­რა­ტი­ულ სა­ხელ­მწი­ფო­ებ­ში, სა­ქარ­თვე­ლო­ში გვყავს ლე­გა­ლუ­რი სა­პარ­ლა­მენ­ტო ოპო­ზი­ცია. მას აქვს ყვე­ლა­ნა­ი­რი შე­საძ­ლებ­ლო­ბა გა­მო­ხა­ტოს სა­კუ­თა­რი აზრი, რო­მე­ლიც სა­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბოს­გან გან­სხვავ­დე­ბა, არა მარ­ტო პარ­ლა­მენ­ტში, არა­მედ მა­სობ­რივ სა­ინ­ფორ­მა­ციო სა­შუ­ა­ლე­ბებ­ში. მე­ო­რე მხრივ, თქვენს წე­რილ­ში და­სა­ხე­ლე­ბუ­ლი პი­როვ­ნე­ბე­ბი წარ­მო­ად­გე­ნენ შე­ი­ა­რა­ღე­ბულ კრი­მი­ნა­ლურ დაჯ­გუ­ფე­ბებს, რომ­ლე­ბიც არ ცნო­ბენ რეს­პუბ­ლი­კის კონ­სტი­ტუ­ცი­ა­სა და ხე­ლი­სუფ­ლე­ბას, და უარს აცხა­დე­ბენ პო­ლი­ტი­კურ პარ­ტი­ა­თა კა­ნო­ნის შე­სა­ბა­მი­სად, და­რე­გის­ტრირ­დნენ პო­ლი­ტი­კურ პარ­ტი­ად. სა­და­ვო არ უნდა იყოს, რომ ჩვე­ნი პო­ზი­ცია ანა­ლო­გი­უ­რია ნე­ბის­მი­ე­რი დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი ქვეყ­ნის მთავ­რო­ბის პო­ზი­ცი­ი­სა. ბა­ტო­ნე­ბი გ. ჭან­ტუ­რია და გ. ხა­ინ­დრა­ვა და­პა­ტიმ­რე­ბულ­ნი იქ­ნენ არა მათი პო­ლი­ტი­კუ­რი შე­ხე­დუ­ლე­ბე­ბის გამო, არა­მედ მა­სობ­რი­ვი არე­უ­ლო­ბი­სა და შე­ი­ა­რა­ღე­ბუ­ლი ექ­სცე­სე­ბის ორ­გა­ნი­ზე­ბის­თვის, რო­მე­ლიც ყველ­გან კრი­მი­ნა­ლურ ქმე­დე­ბად გა­ნი­ხი­ლე­ბა (ამ პი­როვ­ნე­ბე­ბის მიერ სა­ხელ­მწი­ფო უწყე­ბებ­ზე ორ­გა­ნი­ზე­ბულ თავ­დას­ხმებს რამ­დე­ნი­მე ადა­მი­ა­ნი ემსხვერ­პლა).

გვსურს გაც­ნო­ბოთ, რომ მოვ­ლე­ნე­ბი საბ­ჭო­თა კავ­შირ­ში მეტ-ნაკ­ლე­ბად მსგავ­სი სცე­ნა­რით მიმ­დი­ნა­რე­ობს. რე­ა­ლო­ბა­ში ეს ნიშ­ნავს იმ­პე­რი­ის მიერ რეს­პუბ­ლი­კებ­ში ჩა­დე­ბუ­ლი ნელი მოქ­მე­დე­ბის პო­ლი­ტი­კუ­რი და ეთ­ნი­კუ­რი ნაღ­მე­ბის გა­აქ­ტი­უ­რე­ბას. სამ­წუ­ხა­როდ, ჩვენ კვლავ გვი­წევს იმის აღ­ნიშ­ვნა, რომ სა­ქარ­თვე­ლო იყო პირ­ვე­ლი საბ­ჭო­თა რეს­პუბ­ლი­კა, რო­მელ­მაც ჩა­ა­ტა­რა დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი და მრა­ვალ­პარ­ტი­უ­ლი არ­ჩევ­ნე­ბი და ჩა­მო­ა­ყა­ლი­ბა დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი სა­ხელ­მწი­ფო უწყე­ბე­ბი. ზე­მოთ თქმუ­ლი­დან ცალ­სა­ხაა, რომ თქვე­ნი მო­თხოვ­ნე­ბის კავ­ში­რი სა­ქარ­თვე­ლო­ში არ­სე­ბულ ობი­ექ­ტურ რე­ა­ლო­ბას­თან, არა­ა­დეკ­ვა­ტუ­რია.

სამ­წუ­ხა­როა, რომ თქვე­ნი მცდე­ლო­ბე­ბი, სა­ქარ­თვე­ლო­ზე ეკო­ნო­მი­კუ­რი გავ­ლე­ნა მო­ახ­დი­ნოთ, იდენ­ტუ­რია ცენ­ტრი­სა და ე.წ. დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი რუ­სე­თის, რო­მელ­საც არ შე­უძ­ლია თქვას უარი იმ­პე­რი­ულ ამ­ბი­ცი­ებ­ზე.

ბო­ლოს, ჩვენ გვჯე­რა, რომ უმოკ­ლე­სი გზა ზე­მოთ ხსე­ნე­ბუ­ლი პრობ­ლე­მე­ბის მო­საგ­ვა­რებ­ლად, არის სა­ქარ­თვე­ლოს სა­ერ­თა­შო­რი­სო სა­მარ­თლის სუ­ბი­ექ­ტად ცნო­ბა, რო­მე­ლიც გარ­და­უ­ვალს გახ­დის ჰელ­სინ­კის სა­ბო­ლოო აქ­ტის, ადა­მი­ა­ნის უფ­ლე­ბა­თა სა­ყო­ველ­თაო დეკ­ლა­რა­ცი­ი­სა და პა­რი­ზის ქარ­ტი­ის პრინ­ცი­პე­ბის სა­ქარ­თვე­ლო­ში რე­ა­ლი­ზა­ცი­ას. იგი­ვე შე­იძ­ლე­ბა ით­ქვას უსაფრ­თხო­ე­ბის პრობ­ლე­მებ­ზე, კერ­ძოდ, ბირ­თვუ­ლი ია­რა­ღის გა­უვრცე­ლებ­ლო­ბი­სა და ჩვე­უ­ლებ­რი­ვი შე­ი­ა­რა­ღე­ბის შემ­ცი­რე­ბის სა­კი­თხე­ბი. რო­გორც მო­გეხ­სე­ნე­ბათ პირ­ვე­ლი წე­რი­ლი­დან, სა­ქარ­თვე­ლოს შე­უძ­ლია მხო­ლოდ ფორ­მა­ლუ­რად შე­უ­ერ­თდეს ამ ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბებს და შე­სა­ბა­მი­სად, მისი ვალ­დე­ბუ­ლე­ბა სა­ერ­თა­შო­რი­სო სა­ზო­გა­დო­ე­ბი­სად­მი ფორ­მა­ლუ­რია.

თუმ­ცა ჩვე­ნი სწრაფ­ვა, რომ კავ­კა­სია ბირ­თვუ­ლი ია­რა­ღის­გან თა­ვი­სუ­ფალ ზო­ნად გა­მო­ცხად­დეს, ეჭ­ვის ქვეშ არ უნდა დად­გეს. აშშ-ის მიერ სა­ქარ­თვე­ლოს და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბის აღი­ა­რე­ბა, რა თქმა უნდა, გა­და­წყვეტ­და ამ პრობ­ლე­მებს. შე­ერ­თე­ბულ შტა­ტებს, თა­ვის მხრივ, მეტი შე­საძ­ლებ­ლო­ბა ექ­ნე­ბო­და კავ­კა­სი­ის რე­გი­ონ­ში ჰუ­მა­ნი­ტა­რულ და უსაფრ­თხო­ე­ბის ას­პექ­ტებ­ზე გავ­ლე­ნის მოხ­დე­ნი­სა. ნება მო­მე­ცით, აგ­რეთ­ვე და­გარ­წმუ­ნოთ, რომ ეს იქ­ნე­ბა შიდა სტა­ბი­ლუ­რო­ბის, ახ­ლად ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბუ­ლი დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი ინ­სტი­ტუ­ტე­ბი­სა და სა­ქარ­თვე­ლოს, და­ნარ­ჩე­ნი მსოფ­ლი­ო­სად­მი ვალ­დე­ბუ­ლე­ბე­ბის, გან­მტკი­ცე­ბის გა­რან­ტია. ჩვენ, და­საშ­ვე­ბად მიგ­ვაჩ­ნია სა­ქარ­თვე­ლო­ში ამე­რი­კელ დამ­კვირ­ვე­ბელ­თა გა­მოგ­ზავ­ნა, რომ­ლე­ბიც საკ­მა­რი­სად დიდი დრო­ით დარ­ჩე­ბი­ან, რათა შე­ა­ფა­სონ რე­ა­ლუ­რი სი­ტუ­ა­ცია ზე­მოთ მოყ­ვა­ნილ სფე­რო­ებ­ში. ნება მო­მე­ცით, და­გარ­წმუ­ნოთ, რომ ეს შე­საძ­ლებ­ლო­ბას მოგ­ცემთ არ გქონ­დეთ და­მა­ხინ­ჯე­ბუ­ლი ინ­ფორ­მა­ცია ჩვენს ქვე­ყა­ნა­ზე, რო­მელ­საც იმ­პე­რი­უ­ლი მე­დია და დღე­ვან­დე­ლი სა­ქარ­თვე­ლოს ხელ­მძღვა­ნე­ლო­ბის პო­ლი­ტი­კუ­რი ოპო­ნენ­ტე­ბი გაწ­ვდი­ან თქვენ.

თქვე­ნო აღ­მა­ტე­ბუ­ლე­ბავ, მე კვლავ ვი­ყე­ნებ ამ შე­საძ­ლებ­ლო­ბას, რათა მო­გიწ­ვი­ოთ თქვენ ან ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ი­სა და კონ­გრე­სის ნე­ბის­მი­ე­რი წარ­მო­მად­გე­ნე­ლი, ნე­ბის­მი­ე­რი პრობ­ლე­მის გან­სა­ხილ­ვე­ლად და ორ­მხრი­ვი თა­ნამ­შრომ­ლო­ბის გან­ვი­თა­რე­ბის გზე­ბის და­სა­გეგ­მა­ვად".

წა­ი­კი­თხეთ ეს და სხვა სა­ინ­ტე­რე­სო სტა­ტი­ე­ბი ის­ტო­რი­ულ-შე­მეც­ნე­ბით ჟურ­ნალ "ის­ტო­რი­ა­ნის" მა­ი­სის ნო­მერ­ში